Ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας τέλος: Ο αντίκτυπος στην Ευρώπη, οι εναλλακτικές οδοί και η αντίδραση της Κομισιόν

Η παροχή ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας σταμάτησε οριστικά, μετά τη λήξη της πενταετούς συμφωνίας... του 2019 μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.

Ο Ουκρανός υπουργός Ενέργειας, Γκέρμαν Γκαλουστσένκο, χαρακτήρισε την εξέλιξη «ιστορική», τονίζοντας ότι η Ρωσία θα υποστεί οικονομικές απώλειες λόγω της απώλειας αγορών. Αντίστοιχα, η ρωσική Gazprom ανακοίνωσε πως η συμφωνία δεν ανανεώθηκε, καθιστώντας αδύνατη τη συνέχιση της διαμετακόμισης μέσω Ουκρανίας.

Η διακοπή προκαλεί έντονες αντιδράσεις στην Ευρώπη.

Ο Σλοβάκος πρωθυπουργός, Ρόμπερτ Φίτσο, προειδοποίησε για δραστικές οικονομικές συνέπειες στις χώρες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων αυξημένων τιμών ενέργειας και απώλειας εσόδων για τη Σλοβακία. Η επίσκεψή του στη Μόσχα προκειμένου να βρεθεί λύση προκάλεσε τη δυσαρέσκεια του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι, ο οποίος τον κατηγόρησε για υποστήριξη της Ρωσίας.

Η Gazprom σταμάτησε επίσης την παροχή αερίου στη Μολδαβία, πυροδοτώντας ενεργειακή κρίση στην αποσχισθείσα περιφέρεια της Υπερδνειστερίας, μια φιλορωσική περιοχή που εξαρτάται από τη Ρωσία.

Η Υπερδνειστερία έκοψε σήμερα την παροχή θέρμανσης και ζεστού νερού στα νοικοκυριά, με τους κατοίκους ανήμερα της Πρωτοχρονιάς να προσπαθούν να ζεσταθούν με άλλους τρόπους.

Η τοπική εταιρεία ενέργειας Tirasteploenergo συμβούλευσε τους κατοίκους να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, ντυνόμενοι με ζεστά ρούχα, συγκεντρώνοντας τις οικογένειες σε ένα δωμάτιο και χρησιμοποιώντας ηλεκτρικές θερμάστρες.

Η Υπερδνειστερία, η οποία αποσχίσθηκε από τη Μολδαβία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, βρέθηκε σε αυτή την κατάσταση λόγω του κλεισίματος της ρωσικής παροχής μέσω Ουκρανίας.

Αντίθετα, η Αυστρία εμφανίζεται προετοιμασμένη, ανακοινώνοντας ότι προμηθεύεται αέριο από εναλλακτικές πηγές, όπως η Γερμανία και η Ιταλία, μειώνοντας την εξάρτησή της από τη Ρωσία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, νωρίτερα, υποβάθμισε τον αντίκτυπο από τη σημερινή διακοπή των εξαγωγών ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, λέγοντας πως αναμενόταν και πως η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι προετοιμασμένη γι' αυτή.

«Η ευρωπαϊκή υποδομή αερίου είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να παράσχει μη ρωσικής προέλευσης αέριο στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη μέσω εναλλακτικών οδών», δήλωσε εκπρόσωπος της Κομισιόν.

«Έχει ενισχυθεί από το 2022 με νέες δυνατότητες εισαγωγής LNG» (υγροποιημένου φυσικού αερίου), πρόσθεσε.

Οι εναλλακτικές οδοί

Οι περισσότερες άλλες ρωσικές διαδρομές προς την Ευρώπη είναι κλειστές, συμπεριλαμβανομένου του αγωγού Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας και του Nord Stream στη Βαλτική Θάλασσα. Μια εναλλακτική είναι ο αγωγός TurkStream προς την Τουρκία μέσω της Μαύρης Θάλασσας, αλλά η χωρητικότητά του είναι περιορισμένη.

Η Τσεχία και η Σλοβακία έχουν εξασφαλίσει διασυνδέσεις μέσω Γερμανίας, Πολωνίας και Ουγγαρίας, ενώ η Αυστρία έχει ενισχύσει τη συνεργασία με άλλες χώρες της ΕΕ για την προμήθεια φυσικού αερίου.

Νωρίτερα, ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom ανακοίνωσε σήμερα Πρωτοχρονιά ότι ανέστειλε τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη στον αγωγό που μετέφερε σοβιετικό και ρωσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας επί σχεδόν έξι δεκαετίες.

Η απόφαση της Gazprom έρχεται καθώς η Ουκρανία έχει ανακοινώσει ότι δεν θα ανανεώσει τη συμφωνία που επέτρεπε τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της. Η συμφωνία, που υπογράφηκε το 2019, έληξε νωρίς σήμερα το πρωί Τετάρτης.

Η Gazprom έκανε την ανακοίνωσή της σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα Telegram, λέγοντας ότι το φυσικό αέριο σταμάτησε να ρέει στις 8 π.μ. ώρα Μόσχας την Τετάρτη.

Ο αγωγός μέσω της Ουκρανίας, που κατασκευάστηκε τη σοβιετική εποχή για να μεταφέρει αέριο της Σιβηρίας στις ευρωπαϊκές αγορές, ήταν ο τελευταίος μεγάλος διάδρομος φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη μετά το σαμποτάρισμα του αγωγού Nord Stream προς τη Γερμανία το 2022, πιθανώς από την Ουκρανία, και το κλείσιμο της διαδρομής μέσω Λευκορωσίας προς την Πολωνία.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βλοντίμιρ Ζελένσκι είχε δηλώσει ότι η χώρα του δεν θα επιτρέψει στη Ρωσία να «κερδίσει επιπλέον δισεκατομμύρια στο αίμα μας» και ότι είχε δώσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση έναν χρόνο για να προετοιμαστεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι το σύστημα φυσικού αερίου της ηπείρου είναι «ανεκτικό και ευέλικτο» και ότι έχει επάρκεια για να αντιμετωπίσει το τέλος της διέλευσης μέσω Ουκρανίας.

Η Ρωσία μπορεί ακόμα να στείλει αέριο στην Ουγγαρία, καθώς και στην Τουρκία και τη Σερβία, μέσω του αγωγού TurkStream στη Μαύρη Θάλασσα.

Η διακοπή της ροής μέσω της Ουκρανίας σηματοδοτεί ωστόσο το τέλος της εποχής φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ. Η Σλοβακία είναι η χώρα που επηρεάζεται περισσότερο, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λέει ότι ο αντίκτυπος θα είναι περιορισμένος, χάρη στον προσεκτικό σχεδιασμό και τις εναλλακτικές προμήθειες.

Ωστόσο, ο στρατηγικός και συμβολικός αντίκτυπος για ολόκληρη την Ευρώπη είναι τεράστιος. Η Ρωσία χάνει μια σημαντική αγορά, αλλά ο πρόεδρος της, Βλαντιμίρ Πούτιν, λέει ότι οι χώρες της ΕΕ θα υποφέρουν περισσότερο. Η ΕΕ έχει μειώσει σημαντικά τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία από τότε που ξεκίνησε η εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, αλλά ορισμένα ανατολικά κράτη μέλη εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές προμήθειες, προσφέροντας στη Ρωσία περίπου 5 δισ. ευρώ τον χρόνο. Το ρωσικό αέριο ήταν λιγότερο από το 10% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ το 2023, σύμφωνα με την Κομισιόν. Το ποσοστό αυτό ήταν 40% το 2021.

 Χάρτης του BBC με τους αγωγούς φυσικού αερίου στην Ευρώπη

Ωστόσο, αρκετά μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Σλοβακίας και της Αυστρίας, συνεχίζουν να εισάγουν σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η ρυθμιστική αρχή ενέργειας της Αυστρίας είπε ότι δεν προέβλεπε καμία διακοπή, καθώς είχε διαφοροποιήσει τις πηγές και είχε δημιουργήσει αποθέματα.

Αλλά η απόφαση της Ουκρανίας έχει ήδη προκαλέσει σοβαρές εντάσεις με τη Σλοβακία, η οποία είναι πλέον το κύριο σημείο εισόδου του ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ και κέρδισε τέλη διαμετακόμισης από τη διοχέτευση του φυσικού αερίου προς την Αυστρία, την Ουγγαρία και την Ιταλία. Την Παρασκευή, ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο -ο οποίος είχε μόλις πραγματοποιήσει μια αιφνιδιαστική επίσκεψη στη Μόσχα για συνομιλίες με τον Πούτιν- απείλησε να σταματήσει την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουκρανία. Αυτό ώθησε τον Ζελένσκι να κατηγορήσει τον Φίτσο ότι βοήθησε τον Πούτιν «να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο και να αποδυναμώσει την Ουκρανία».

Η Πολωνία προσφέρθηκε να στηρίξει το Κίεβο σε περίπτωση που η Σλοβακία διακόψει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας - προμήθειες που είναι ζωτικής σημασίας για την Ουκρανία, της οποίας οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής δέχονται τακτικές επιθέσεις από τη Ρωσία.

Η Μολδαβία - η οποία δεν είναι μέρος της ΕΕ - θα μπορούσε να επηρεαστεί σοβαρά από τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης. Παράγει μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας σε σταθμό παραγωγής ενέργειας που τροφοδοτείται από ρωσικό αέριο. Παρείχε επίσης ενέργεια στην υποστηριζόμενη από τη Ρωσία αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας, ένα μικρό κομμάτι γης μεταξύ της Μολδαβίας και της Ουκρανίας.

Ο υπουργός Ενέργειας της Μολδαβίας, Κονσταντίν Μποροσάν, δήλωσε ότι η κυβέρνησή του έλαβε μέτρα για να εξασφαλίσει σταθερή παροχή ρεύματος, αλλά κάλεσε τους πολίτες να εξοικονομήσουν ενέργεια. Από τα μέσα Δεκεμβρίου ισχύει κατάσταση έκτακτης ανάγκης 60 ημερών στον ενεργειακό τομέα.

Η Ρωσία μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας από το 1991.

Η ΕΕ έχει βρει εναλλακτικές πηγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το Κατάρ και τις ΗΠΑ, καθώς και φυσικού αερίου από τη Νορβηγία, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Τον Δεκέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σχέδια για την πλήρη αντικατάσταση της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας.