Οι δυτικοί αξιωματούχοι ανησυχούν εδώ και καιρό για τον λεγόμενο σκιώδη στόλο της Ρωσίας, ένα σύνολο γηρασμένων δεξαμενόπλοιων που δημιουργήθηκαν για να μεταφέρουν κρυφά ρωσικό αργό πετρέλαιο σε όλο... τον κόσμο.
Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, η ανησυχία αφορούσε πρωτίστως τη χρήση τέτοιων πλοίων εκτός βιβλίου για να παρακάμψουν τις δυτικές κυρώσεις και να δημιουργήσουν έσοδα για να τροφοδοτήσουν την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου.
Αλλά ο σκιώδης στόλος της Ρωσίας μπορεί τώρα να αποτελεί έναν πιο πιεστικό κίνδυνο για τη Δύση.
Αυτή την εβδομάδα, Φινλανδοί κομάντος επιβιβάστηκαν σε ένα πετρελαιοφόρο που αξιωματούχοι υποψιάζονται ότι είχε κόψει ζωτικής σημασίας υποβρύχια καλώδια στη Βαλτική Θάλασσα, συμπεριλαμβανομένου ενός που μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας. Το πλοίο, το Eagle S, φέρει όλα τα χαρακτηριστικά των πλοίων που ανήκουν στον σκιώδη στόλο της Ρωσίας, είπαν αξιωματούχοι, και είχε επιβιβαστεί από ένα ρωσικό λιμάνι λίγο πριν κοπούν τα καλώδια. Εάν επιβεβαιωθεί, θα είναι η πρώτη γνωστή περίπτωση χρήσης σκάφους του σκιώδους στόλου, ώστε η Ρωσία να σαμποτάρει σκόπιμα κρίσιμες υποδομές στην Ευρώπη - και, όπως είπαν αξιωματούχοι και ειδικοί, μια σαφής κλιμάκωση από τη Ρωσία στη σύγκρουσή της με τη Δύση.
Για το Κρεμλίνο, η δημιουργία ενός σκιώδους στόλου πρόσφερε λύση στο πρόβλημα της χρηματοδότησης του πολέμου στην Ουκρανία. Αφού ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Β. Πούτιν διέταξε τα ρωσικά στρατεύματα να εισβάλουν τον Φεβρουάριο του 2022, οι δυτικές χώρες άρχισαν να επιβάλλουν κυρώσεις με σκοπό να στραγγαλίσουν τη ρωσική οικονομία και να διακόψουν την πρόσβασή της στα κεφάλαια που απαιτούνται για να κρατήσουν τον στρατό της χώρας σε κίνηση.
Το πετρέλαιο αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ρωσικής οικονομίας και βασικός στόχος των κυρώσεων ήταν ο ενεργειακός τομέας της Ρωσίας. Αλλά αντί για ένα πλήρες εμπάργκο, το οποίο οι αξιωματούχοι φοβήθηκαν ότι θα προκαλούσε παγκόσμια άνοδο των τιμών, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι δυτικοί σύμμαχοί τους επέβαλαν ανώτατα όρια τιμών 60 δολαρίων το βαρέλι σε όλα τα πετρέλαια και προϊόντα πετρελαίου που προέρχονται από τη Ρωσία και μεταφέρονται δια θαλάσσης, μια σημαντική έκπτωση στο την τιμή της αγοράς.
Η ιδέα να δημιουργηθεί ένας σκιώδης στόλος για την παράκαμψη των κυρώσεων δεν είναι νέα. Το σύστημα χρησιμοποιείται εδώ και καιρό από παρίες παγκοσμίως όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα, καθώς και από καρτέλ ναρκωτικών, δήλωσε η Ελίζαμπεθ Μπρο, ανώτερη συνεργάτιδα στο Atlantic Council που έχει ερευνήσει και γράψει για τους σκιώδεις στόλους. Η καινοτομία της Ρωσίας, είπε η κ. Μπρο σε συνέντευξή της, ήταν η μεγάλη κλίμακα. Από τότε που η Ρωσία άρχισε να συναρμολογεί τον στόλο της, ο αριθμός των σκιωδών σκαφών που διασχίζουν τους ωκεανούς έχει αυξηθεί κατά εκατοντάδες και πλέον αποτελεί το 17% του συνολικού παγκόσμιου στόλου πετρελαιοφόρων. «Όταν ήταν ένα μικρό ποσοστό, μπορούσε να το διαχειριστεί κανείς, αλλά τώρα που πλησιάζει το 20%, είναι πολύ δυσκολότερο να το διαχειριστείς και προφανώς αυξάνεται», είπε.
Σχεδόν το 70% του ρωσικού πετρελαίου μεταφέρεται με σκιώδη δεξαμενόπλοια, σύμφωνα με ανάλυση που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο από το Kyiv School of Economics Institute, έναν ερευνητικό οργανισμό με έδρα την Ουκρανία. Ορισμένοι ειδικοί ανεβάζουν τον συνολικό αριθμό των σκιωδών σκαφών της Ρωσίας σε περισσότερα από 1.000, αν και σημαντικά λιγότερα χρησιμοποιούνται από τη Ρωσία για την τακτική παράκαμψη των κυρώσεων, σύμφωνα με την ανάλυση του ινστιτούτου.
Οι αρχές στη Φινλανδία εξακολουθούν να ερευνούν εάν το Eagle S έπραξε εγκληματική ενέργεια. Αλλά το τεράστιο μέγεθος του σκιώδους στόλου μπορεί να έκανε τη χρήση ορισμένων από αυτά τα πλοία για δολιοφθορά ακαταμάχητη για τη Ρωσία, είπε η κ. Μπρο. «Νομίζω ότι κάποια στιγμή η Ρωσία συνειδητοποίησε: «Ωχ, έχουμε όλα αυτά τα σκάφη που χρησιμοποιούμε. θα μπορούσαμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε μερικά από αυτά για να προκαλέσουμε λίγο επιπλέον κακό.»
Αν και δεν είναι ακόμα βέβαιο ότι η κοπή καλωδίων αυτής της εβδομάδας έγινε σκόπιμα, η Βαλτική Θάλασσα, για διάφορους λόγους, είναι η ιδανική αρένα για να πραγματοποιηθούν επιχειρήσεις σαμποτάζ. Είναι σχετικά ρηχό και διασταυρώνεται με βασικά υποθαλάσσια καλώδια και αγωγούς που παρέχουν ενέργεια, καθώς και υπηρεσίες Διαδικτύου και τηλεφώνου, σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες που είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία έχει σχετικά ανεμπόδιστη πρόσβαση στη θάλασσα από πολλά λιμάνια και τα εμπορικά της πλοία, που προστατεύονται από το διεθνές θαλάσσιο δίκαιο, μπορούν να κινούνται στα διεθνή ύδατα σε μεγάλο βαθμό ανενόχλητα.
Ακόμη και πριν κοπούν τα καλώδια, ήταν σαφές ότι η Βαλτική Θάλασσα γινόταν βασικός στίβος σε έναν εντεινόμενο ανταγωνισμό μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας. Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, το ΝΑΤΟ, το οποίο το Κρεμλίνο θεωρεί πρωταρχικό εχθρό του, έχει αυξηθεί κατά δύο μέλη, τη Σουηδία και τη Φινλανδία, και οι δύο σημαντικές δυνάμεις της Βαλτικής. Τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ στην περιοχή συχνά ανακατεύονται για να απαντήσουν στα ρωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη και κάθε πτώση, οι χώρες της Δυτικής συμμαχίας πραγματοποιούν εκεί μεγάλες ναυτικές ασκήσεις που ονομάζονται Freezing Winds, που στρέφονται κυρίως κατά της ρωσικής απειλής.
Μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, εκρήξεις διέλυσαν πολλά τμήματα του αγωγού Nord Stream κάτω από τη Βαλτική, αποκόπτοντας τη Δυτική Ευρώπη από τις ρωσικές παραδόσεις φυσικού αερίου. Οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ εκτίμησαν ότι μια φιλοουκρανική ομάδα πραγματοποίησε την επίθεση, αλλά οι δημόσιες λεπτομέρειες παραμένουν αραιές.
Οι υποψίες ότι η Ρωσία χρησιμοποιούσε σκιώδη πλοία για κάτι περισσότερο από το να ξεφύγει απλώς από τις κυρώσεις υπήρχαν πριν από την αποκοπή καλωδίων αυτής της εβδομάδας. Τον περασμένο Απρίλιο, ο αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού της Σουηδίας είπε σε τοπικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι τέτοια πλοία χρησιμοποιούνταν για τη διεξαγωγή πληροφοριών σημάτων για λογαριασμό της Ρωσίας και ότι ορισμένα αλιευτικά σκάφη είχαν εντοπιστεί με κεραίες και ιστούς που συνήθως δεν φαίνονται σε εμπορικά σκάφη.
Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, υπήρξε επίσης μια αύξηση σε ύποπτα επεισόδια που είχαν ως αποτέλεσμα ζημιές σε κρίσιμες υποθαλάσσιες υποδομές. Πέρυσι, ένα πλοίο νηολογημένο στο Χονγκ Κονγκ, το Newnew Polar Bear, έριξε την άγκυρά του και έπληξε έναν αγωγό φυσικού αερίου μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας. Σε αυτό το πλοίο επετράπη να πλεύσει σε διεθνή ύδατα προτού οι αρχές προλάβουν να το ερευνήσουν. Οι αξιωματούχοι απάντησαν πιο επιθετικά τον περασμένο μήνα, σταμάτησαν ένα πλοίο με κινεζική σημαία που ονομάζεται Yi Peng 3, το κράτησαν άγκυρα για σχεδόν ένα μήνα και τελικά επιβιβάστηκαν σε αυτό μετά την κοπή δύο καλωδίων οπτικών ινών στη Βαλτική Θάλασσα.
Με το Eagle S, η απόκριση ήταν ακόμη πιο επιθετική. Ώρες αφότου ο διαχειριστής του ενεργειακού δικτύου της Φινλανδίας ειδοποίησε την αστυνομία ότι ένα υποθαλάσσιο καλώδιο τροφοδοσίας υπέστη ζημιά την Τετάρτη, Φινλανδοί αξιωματικοί κατέβηκαν με ελικόπτερο στο κατάστρωμα του πλοίου και κατέλαβαν τη γέφυρα, εμποδίζοντας το σκάφος να αποπλεύσει μακρύτερα. Μέχρι την Παρασκευή, παρέμεινε αγκυροβολημένο στον Κόλπο της Φινλανδίας, φρουρούμενο από ένα πυραυλικό σκάφος των Φινλανδικών Αμυντικών Δυνάμεων και ένα περιπολικό σκάφος της Συνοριακής Φρουράς.
Ένας λόγος για την ένταση της απάντησης μπορεί να είναι ότι το πλοίο ταιριάζει τόσο πολύ στα χαρακτηριστικά ενός ρωσικού σκάφους. Το δεξαμενόπλοιο 70.000 τόνων αργού πετρελαίου άλλαξε ιδιοκτησία και διαχειριστές τα τελευταία δύο χρόνια και δεν έχει τους τύπους ασφαλιστικών πετρελαιοφόρων που έχουν συνήθως, όλα τα βασικά στοιχεία ενός σκιώδους πλοίου, δήλωσε η Yuliia Pavytska, διευθύντρια του προγράμματος κυρώσεων στη Σχολή του Κιέβου. Οικονομικό Ινστιτούτο, το οποίο συνεργάζεται με δυτικούς αξιωματούχους για τον εντοπισμό και την επιβολή κυρώσεων σε ρωσικά σκάφη.
Το πλοίο φέρει επίσης σημαία στα Νησιά Κουκ, τα οποία είναι γνωστά για την χαλαρή του επίβλεψη. Μια επιθεώρηση του Eagle S στην Γκάνα τον Σεπτέμβριο του 2023 ανακάλυψε 24 ελαττώματα, συμπεριλαμβανομένων προβλημάτων με τα συστήματα πυρασφάλειας και πλοήγησης, έναν εκπληκτικό αριθμό, είπε η κ. Pavytska.
«Αυτό είναι σαν δίσκος», είπε. «Δεν μπορώ να θυμηθώ αν έχουμε εντοπίσει τόσες πολλές ελλείψεις».
