Πριν από τρεις εβδομάδες ο έκπτωτος -πλέον- πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ βρισκόταν στη σύνοδο κορυφής των αραβικών κρατών στο Ριάντ απολαμβάνοντας τη διπλωματική προσοχή, χωρίς ο ίδιος να μπορεί να φανταστεί τι... θα επακολουθούσε.
Στις 11 Νοεμβρίου, ο Άσαντ στάθηκε στο βήμα για να εκφωνήσει ομιλία για την πολιτική αλληλεγγύη, συναντήθηκε με ισχυρούς Άραβες ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και χαιρέτησε ως πανίσχυρος ηγέτης από το κόκκινο χαλί καθώς αναχωρούσε με το προεδρικό του αεροπλάνο.
Τώρα ο Άσαντ ζητά άσυλο στη Μόσχα, το άγαλμα του πατέρα του στην Ταρτούς έχει γκρεμιστεί και οι αντάρτες ψάχνουν τις πρεσβείες στη Δαμασκό για να εντοπίσουν ίχνη των φίλων και υποστηρικτών του.
Το μονοπάτι που διήρκεσε μια εβδομάδα και το οποίο διένυσαν οι αντάρτες υπό την ηγεσία των ισλαμιστών για να φτάσουν στην πρωτεύουσα είναι γεμάτο από εγκαταλελειμμένα τανκς μέχρι σωρούς στρατιωτικών στολών που άφησαν οι στρατιώτες που διέφυγαν. Οι παγκόσμιες δυνάμεις βρέθηκαν σε μία δύσκολη κατάσταση, καθώς, όπως είναι λογικό, έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα στην περιοχή. Αμερικανικά και ρωσικά στρατεύματα σε αντίθετες γωνίες της χώρας και ένα τουρκικό φυλάκιο στο βορρά, ενώ το Ιράν και το Ισραήλ μετέτρεψαν τη Συρία σε άλλο ένα πεδίο της σύγκρουσής τους. Η αργή πτώση του καθεστώτος Άσαντ προσέφερε χώρο στους τζιχαντιστές του Isis να αναπτυχθούν, δημιούργησε μια προσφυγική κρίση που αναδιαμόρφωσε την Ευρώπη και ήταν η αιτία για τον θάνατο μισού εκατομμυρίου ανθρώπων. Η πτώση του Άσαντ αφήνει ένα στρατηγικής σημασίας έθνος διασπασμένο και αντιμέτωπο με ένα αβέβαιο μέλλον.
Στις 2 Δεκεμβρίου έγινε σαφές ότι ένα καθεστώς που επέζησε 13 χρόνια εμφυλίου πολέμου αντιμετώπιζε την πιο σοβαρή απειλή του. Οι αντάρτες εισέβαλαν στο Χαλέπι, που κάποτε ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Συρίας και τόπος μιας τετραετούς μάχης που έληξε με την διαπραγματευτική υποχώρηση των υποστηριζόμενων από την Τουρκία ανταρτών το 2016, όταν οι ρωσικές δυνάμεις ήρθαν να σώσουν τον Άσαντ.
Καθώς το Χαλέπι έπεφτε, το Ιράν, ένας σημαντικός υποστηρικτής του Άσαντ, έκανε μια προσπάθεια υποστήριξης του. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί επισκέφθηκε την 1η και 2α Δεκεμβρίου τον Άσαντ, περιπλανήθηκε στην αριστοκρατική συνοικία Mezzeh της Δαμασκού και έφαγε σάουαρμα στο διάσημο εστιατόριο Dajajati.
Σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν, «εξέφρασε την πεποίθηση ότι η Συρία θα ξεπεράσει και πάλι τον κίνδυνο από τις τρομοκρατικές ομάδες». Κατ' ιδίαν, όμως, όπως δήλωσε στους FT ένας εσωτερικός παράγοντας του ιρανικού καθεστώτος, ο Αραγκτσί είχε πει στον Άσαντ ότι «το Ιράν δεν ήταν πλέον σε θέση να στείλει δυνάμεις για να τον υποστηρίξει».
Στη συνέχεια, η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ -η ισλαμιστική ομάδα που ηγείται των ανταρτών- κατέλαβε την ύπαιθρο γύρω από τη Χάμα, μια πόλη ενός εκατομμυρίου κατοίκων, στις φυλακές της οποίας κρατούνταν στελέχη της αντιπολίτευσης ήδη από το 1982, όταν ο πατέρας του Μπασάρ αλ Άσαντ, Χαφέζ, κατέστειλε την εξέγερση στην περιοχή, σκοτώνοντας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους.
Ο Άσαντ διπλασίασε τον μισθό των στρατιωτών, ανέφεραν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, ενώ η Ρωσία πραγματοποίησε αεροπορικές επιδρομές. Όμως οι επιδρομές αυτές ελάχιστα επιβράδυναν την προέλαση της HTS, σε αντίθεση με το παρελθόν, όταν η ρωσική αεροπορική υπεροχή ήταν ζωτικής σημασίας για το σφυροκόπημα πόλεων που κατείχαν ομάδες ανταρτών.
Συρία: O ρόλος των πολέμων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή
Το ότι οι αντάρτες μπόρεσαν να κινηθούν τόσο γρήγορα αυτή τη φορά ήταν εν μέρει συνέπεια δύο πολέμων: Ο ρωσικός στην Ουκρανία και ο ισραηλινός με τη Χεζμπολάχ, στον οποίο εμπλέκεται και το Ιράν. Ο πόλεμος του Ισραήλ στον γειτονικό Λίβανο είχε αποδυναμώσει σοβαρά το Ιράν, καθώς η Χεζμπολάχ, η ομάδα που αναπτύχθηκε από το Ιράν για να στηρίξει τον Άσαντ, είχε διαλυθεί έπειτα από 14 μήνες σύγκρουσης. Άλλωστε η Ρωσία μαζί με το Ιράν έδωσαν δημόσιες υποσχέσεις υποστήριξης του καθεστώτος Άσαντ, αλλά ένας πρώην αξιωματούχος του Κρεμλίνου δήλωσε στους FT ότι η Μόσχα ήταν ανίσχυρη να βοηθήσει τον Άσαντ. Η εισβολή του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία είχε εξουδετερώσει τις δυνάμεις της Μόσχας και είχε αποσπάσει την προσοχή των αξιωματούχων ασφαλείας από την απειλή στη Συρία.
«Αν δεν είχε υπάρξει πόλεμος στην Ουκρανία, δεν θα υπήρχε πτώση του Άσαντ ή τουλάχιστον, οι Ρώσοι θα ήταν πρόθυμοι να κάνουν περισσότερα», δήλωσε η Hanna Notte, διευθύντρια του Προγράμματος Μη Διάδοσης της Ευρασίας στο Κέντρο Μελετών Μη Διάδοσης James Martin.
«Αυτή η κατάρρευση είναι το άμεσο αποτέλεσμα της δυναμικής μας δράσης εναντίον της Χεζμπολάχ και του Ιράν, των κύριων υποστηρικτών του Άσαντ», καυχήθηκε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου την Κυριακή εξηγώντας την ξαφνική πτώση του καθεστώτος της Δαμασκού.
Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ο Νετανιάχου είχε στείλει τον στενότερο σύμβουλό του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, τον Ρον Ντέρμερ, στη Μόσχα με ένα μήνυμα: «Να πει στον Άσαντ ότι αν δεν περιορίσει τους Ιρανούς, αν επιτρέψει στη Χεζμπολάχ να ανασυνταχθεί στη Συρία, αν δεν κλείσει τα σύνορα με το Λίβανο για μεταφορές όπλων και μετρητών, θα τον κυνηγήσουμε».
Καθώς οι αντάρτες συνέχιζαν την προέλασή τους προς τη Χάμα, η πτώση της ίδιας της Δαμασκού εξακολουθούσε να φαίνεται απίθανη. Η αρχαία πόλη άντεξε στο μεγαλύτερο μέρος του εμφυλίου πολέμου, ακόμη και όταν το ίδιο το κράτος έφτασε κοντά στη χρεοκοπία. Αλλά στο παρασκήνιο οι Ιρανοί είχαν αρχίσει να εγκαταλείπουν τον Άσαντ. Η ελίτ του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης -διπλωμάτες και οι οικογένειές τους- έφευγε ακόμα και προς το Ιράκ.
Η προειδοποίηση στους τοπικούς ηγέτες
Μέσα σε δύο ημέρες, οι αντάρτες κατέλαβαν τη Χάμα και στη συνέχεια τη Χομς, την τελευταία μεγάλη πόλη στον αυτοκινητόδρομο προς τη Δαμασκό. Η HTS αντανακλούσε την πρακτική προηγούμενων ισλαμιστικών ομάδων, διαπραγματευόμενη συμφωνίες με τοπικούς ηγέτες και προειδοποιώντας τους τοπικούς πολέμαρχους να παραμείνουν ουδέτεροι, δήλωσε στους FT αξιωματούχος των δυτικών μυστικών υπηρεσιών.
Η ίδια η HTS εξεπλάγη από το πόσο γρήγορα διαλύθηκε ο συριακός στρατός, δήλωσε διπλωμάτης στους FT. Οι αντάρτες υπέθεσαν ότι το Χαλέπι θα ήταν μια μεγαλύτερη μάχη, αλλά τελικά συνάντησαν μικρή αντίσταση. Μόνο στη Χάμα ο συριακός στρατός έδωσε «σοβαρή μάχη, αλλά στο τέλος απέδειξε πόσο αδύναμο ήταν το ηθικό των καθεστωτικών δυνάμεων», δήλωσε ο διπλωμάτης.
Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους προσπαθούσαν να συμβαδίσουν με τις εξελίξεις. Οι δυνάμεις των ΗΠΑ στη Συρία βρίσκονταν κατά μήκος των συνόρων της με την Τουρκία, μακριά από την προέλαση των ανταρτών. «Τα πράγματα άλλαζαν ταχύτερα από ό,τι μπορούσαμε να επεξεργαστούμε», δήλωσε αξιωματούχος.
Την ίδια ώρα, οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, παρείχαν σημαντική βοήθεια στους αντάρτες, δήλωσε άτομο με γνώση των γεγονότων. Τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη επιτήρησης είχαν χαρτογραφήσει τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο δρόμο προς τη Δαμασκό για δικούς τους επιχειρησιακούς λόγους πριν από την επίθεση των ανταρτών, οπότε ήταν σε θέση να παράσχουν λεπτομερείς καταγραφές του πολεμικού υλικού που ήταν αποθηκευμένο σε συγκεκριμένες τοποθεσίες. Η Τουρκία παρέχει όπλα σε ορισμένες ομάδες ανταρτών, οι οποίες λειτουργούν υπό τη σημαία του Συριακού Εθνικού Στρατού και οι οποίες συντονίστηκαν με τον HTS στην επίθεση. Σε αντάλλαγμα, έλαβε διαβεβαιώσεις ότι οι ισλαμιστές αντάρτες θα απέχουν από το να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τους υποστηριζόμενους από τις ΗΠΑ Κούρδους αντάρτες που κατέχουν ήδη μεγάλες περιοχές του συριακού εδάφους.
Η Τουρκία θεωρεί ότι οι αντάρτες αυτοί αποτελούν μέρος του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, το οποίο έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική ομάδα από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, παρόλο που οι Αμερικάνοι τους θεωρούσαν βασικό προπύργιο στη μάχη τους με το Isis. «Συμβουλεύσαμε τους Κούρδους ότι αυτή θα ήταν μια καλή στιγμή για να προσέχουν τα τείχη τους και να προσέχουν τους φράχτες τους», δήλωσε δυτικός αξιωματούχος. Αυτή δεν είναι «η δική τους μάχη», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Καθώς η HTS αποκτούσε τον έλεγχο στο Νότο, εφοδιασμένη με όπλα που άφησαν πίσω τους οι στρατιώτες που διέφευγαν και ενισχυμένη από την υποστήριξη των κατοίκων, άλλες ομάδες ανταρτών κατευθύνθηκαν βόρεια από την επαρχία Ντεράα, τη γενέτειρα του εμφυλίου πολέμου του 2011.
Συρία: Οι δυνάμεις του Άσαντ εξαφανίστηκαν σε μία νύχτα
Οι δυνάμεις του καθεστώτος φάνηκε να εξαφανίστηκαν εν μία νυκτί- οι τοπικοί παρατηρητές πολέμου υπέθεσαν ότι είχαν συνάψει συμφωνία με τους αντάρτες για να αφήσουν τον αυτοκινητόδρομο με αντάλλαγμα να τους επιτραπεί να διαφύγουν. Το βράδυ του Σαββάτου, οι κάτοικοι της Δαμασκού έζησαν μια τρομακτική νύχτα αεροπορικών επιδρομών και ασταμάτητων πυροβολισμών. Αλλά μέχρι το πρωί, η Δαμασκός είχε περάσει στα χέρια των ανταρτών. Προς το παρόν, η HTS επέβαλε βραδινή απαγόρευση κυκλοφορίας, τοποθέτησε φρουρούς έξω από τα διοικητικά κτίρια, εξασφάλισε την κεντρική τράπεζα και απομάκρυνε τον πρωθυπουργό της Συρίας Μοχάμαντ Γκαζί αλ Τζαλάλι από τα γραφεία του στο ξενοδοχείο Four Seasons.
Η αποχώρηση του Άσαντ ανακοινώθηκε όχι από το γραφείο του, αλλά από το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, μια υπενθύμιση ότι η πτώση του ήταν επίσης μια απόρριψη της απόφασης του Πούτιν το 2015 να έρθει σε βοήθεια της Συρίας.
Ο Τζον Φόρμαν, πρώην ακόλουθος άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου στη Μόσχα, δήλωσε ότι «ήταν θέμα χρόνου» να πέσουν η αεροπορική βάση της Ρωσίας στο Χμεϊμίμ και η ναυτική βάση στην Ταρτούς. «Αν δεν μπορούν να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των βάσεων, τότε θα πρέπει να φύγουν», είπε. Την ίδια στιγμή, το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS μετέδωσε, επικαλούμενο πηγή του Κρεμλίνου, ότι οι αντάρτες έχουν εγγυηθεί την ασφάλεια των ρωσικών βάσεων και των διπλωματικών εγκαταστάσεων στη χώρα.
Χωρίς τις δύο βάσεις, θα ήταν πιο δύσκολο για τη Ρωσία να αμφισβητήσει το ναυτικό του ΝΑΤΟ ή να προβάλει αεροπορική ισχύ στη Μεσόγειο και την Ερυθρά Θάλασσα και να υποστηρίξει την παρουσία της στη βόρεια και υποσαχάρια Αφρική, πρόσθεσε ο Φόρμαν.
Συρία: Οι αντάρτες κατέλαβαν και λεηλάτησαν το προεδρικό παλάτι
Οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να δείχνουν ότι ο ρωσικός εξοπλισμός αποσύρεται προς τις δύο μεγάλες βάσεις του, ενώ βαρέα ανυψωτικά αεροσκάφη μετακινούνται μεταξύ της Ρωσίας και της Συρίας. Αλλά η κλίμακα της ρωσικής απομάκρυνσης δεν είναι σαφής και μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλη, όσο εκείνη των Ιρανών, οι οποίοι κυνηγήθηκαν τόσο από τους Ισραηλινούς όσο και από μερικούς οργισμένους Σύρους, οι οποίοι λεηλάτησαν την πρεσβεία της Τεχεράνης στη Δαμασκό.
Ένα αεροπλάνο - πιθανότατα ρωσικό - απογειώθηκε από κάποιο σημείο της Συρίας μεταφέροντας τον πιο κυνηγημένο άνθρωπο της χώρας: Τον ίδιο τον Άσαντ. Ο 59χρονος είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του ως δικτάτορας της Συρίας. Στην πρωτεύουσα που άφησε πίσω του, δυνάμεις της αντιπολίτευσης είχαν εισβάλει στο σπίτι του, είχαν λεηλατήσει τα έπιπλα και είχαν «θαυμάσει» τη συλλογή των πολυτελών αυτοκινήτων του.
@planetreporthq 🇸🇾BREAKING: SYRIAN REBELS DISCOVER ASSAD'S LUXURY CAR COLLECTION! Rebels have uncovered Bashar al-Assad's garage, filled with dozens of luxury vehicles, as his regime crumbles. #Breaking #Syria #Assad #Luxury #Damascus ♬ son original - Breaking news
Όπως και άλλοι ανατραπέντες φιλορώσοι ηγέτες, αντιμετωπίζει τώρα ένα αβέβαιο μέλλον, καθώς δεν είναι είναι πλέον χρήσιμος ούτε για τη Ρωσία, ούτε για το Ιράν. Άλλωστε και στην χώρα του δεν μοιάζει κανείς να τον αναπολεί. Οι περισσότεροι θέλουν να σβήσουν κάθε ίχνος του, όπως έχει γίνει σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν. Νεαροί άνδρες έκαναν βόλτες με ένα άγαλμα του Άσαντ σαν έλκηθρο στους δρόμους. Κανείς δεν θα φανταζόταν πριν από λίγες ημέρες ότι κάτι τέτιοιο θα μπορούσε να συμβεί.
