Από τότε που τελείωσε η πρώτη κυβέρνηση Τραμπ, στις αρχές του 2021, η περιοχή έχει πολωθεί σημαντικά, τοποθετώντας το Ισραήλ, με την υποστήριξη των ΗΠΑ και ευθυγραμμισμένο με... πολλά αραβικά κράτη, ενάντια στο Ιράν και τους εταίρους του στον άξονα αντίστασης, που επιδιώκουν να καταστήσουν το Ισραήλ αδύναμο και μη βιώσιμο. Η πόλωση στην περιοχή, καθώς και σειρά άλλων παραγόντων, προκάλεσαν την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και την επακόλουθη διεύρυνση σε περιφερειακό πόλεμο.
Στους εναπομείναντες δύο και κάτι μήνες της θητείας της, η απερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν θα προσπαθήσει να επιτύχει την περιφερειακή αποκλιμάκωση που της έχει διαφύγει μέχρι σήμερα. Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους ηγέτες της περιοχής αξιολογούν τις επιπτώσεις της εκλογής Τραμπ στα θέματα ύψιστου ενδιαφέροντος για τις χώρες τους. Ενώ ορισμένοι περιφερειακοί ηγέτες μπορεί να επιδιώξουν να διευθετήσουν τις αντίστοιχες συγκρούσεις τους πριν από την ορκωμοσία του Τραμπ τον Ιανουάριο του 2025, άλλοι, ιδιαίτερα ο Ισραηλινός Νετανιάχου, μπορεί να ωφεληθούν από την καθυστέρηση οποιωνδήποτε συμβιβασμών μέχρι να αναλάβει ο Τραμπ τα καθήκοντά του.
Κατά πάσα πιθανότητα, ο Τραμπ μπορεί να επιστρέψει τον Ιανουάριο του 2025 με έναν βίαιο πόλεμο στη Γάζα να μαίνεται ακόμα και το Ισραήλ να συνεχίζει να πιέζει την επίθεση κατά της λιβανικής Χεζμπολάχ. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας και έκτοτε, ο εκλεγμένος πρόεδρος Τραμπ υποστήριξε και ισχυρίστηκε ότι είναι σε θέση να τερματίσει γρήγορα τις συγκρούσεις στην περιοχή, ιδιαίτερα τον πόλεμο στη Γάζα. Ωστόσο, για να γίνει αυτό, πολλοί ειδικοί αναμένουν ότι πιθανότατα θα επιδιώξει να βασιστεί στις προηγούμενες συμμαχίες του με τον Νετανιάχου και τους ηγέτες των αραβικών κρατών του Κόλπου.
Αποκλίσεις
Ωστόσο, ορισμένοι σύμμαχοι των ΗΠΑ στον Κόλπο έχουν αποκλίνει, σε κάποιο βαθμό, από τους στόχους και τις πολιτικές που ακολούθησαν κατά την πρώτη προεδρία Τραμπ, καθιστώντας τη δέσμευσή τους για πλήρη συνεργασία με τη δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ αβέβαιη. Οι ηγέτες του Κόλπου αντιλαμβάνονται ότι η ενεργειακή πολιτική του Τραμπ (απρόσκοπτες αυξήσεις στην παραγωγή και εξαγωγή ορυκτών καυσίμων των ΗΠΑ) μπορεί να επηρεάσει την παγκόσμια αγορά πετρελαίου εις βάρος των εξαγωγέων πετρελαίου του Κόλπου. Τα κράτη του Κόλπου, εν μέρει ως αντίδραση σε αυτό που θεωρούσαν απροθυμία της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα του Ιράν και των συμμάχων του, προσπάθησαν τα τελευταία χρόνια να αποκλιμακώσουν τις σχέσεις τους με την Τεχεράνη.
Οι ηγέτες του Κόλπου εξέφρασαν δυσαρέσκεια και έκπληξη που η κυβέρνηση Τραμπ δεν απάντησε στην επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος του Ιράν στο Abqaiq στη Σαουδική Αραβία το 2019 ούτε έλαβε μέτρα για να υπερασπιστεί ενεργά τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από συχνές πυραυλικές επιθέσεις του υποστηριζόμενου από το Ιράν κινήματος Χούτι στην Υεμένη. Ισως το πιο σημαντικό, η επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου έχει επιστρέψει την ισραηλινοπαλαιστινιακή διαμάχη στο επίκεντρο της περιφερειακής πολιτικής. Αυτό το ζήτημα υποβαθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό και αγνοήθηκε όχι μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και από τους περισσότερους Αραβες ηγέτες κατά τη διάρκεια της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ.
Η επίθεση της Χαμάς ανάγκασε Αραβες συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών να επιμείνουν να αποδεχτεί το Ισραήλ τον τελικό σχηματισμό ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Μια άνευ όρων πολιτική των ΗΠΑ υπέρ του Νετανιάχου θα αποτρέψει πιθανότατα τα κράτη του Κόλπου να συνεργαστούν σε ένα μεταπολεμικό σχέδιο σταθεροποίησης για τη Λωρίδα της Γάζας, σε περίπτωση που επιτευχθεί συμφωνία κατάπαυσης του πυρός Χαμάς-Ισραήλ.
Το Κατάρ
Ωστόσο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ έχουν προσφέρει σημαντική ανθρωπιστική βοήθεια στον λαό της Γάζας. Απογοητευμένο από την άρνηση της Χαμάς να συμφωνήσει έστω και σε μια σύντομη εκεχειρία και απελευθέρωση ενός μικρού αριθμού Ισραηλινών ομήρων, το Κατάρ ανακοίνωσε το Σάββατο ότι θα αναστείλει τις προσπάθειές του να μεσολαβήσει για κατάπαυση του πυρός Ισραήλ-Χαμάς και απελευθέρωση ομήρων, εν μέσω αναφορών -τις οποίες το Κατάρ χαρακτήρισε ως «ανακριβείς»- ότι είχε αποδεχθεί το αίτημα των ΗΠΑ να κλείσει το γραφείο της Χαμάς στην Ντόχα.
Προς απογοήτευση των Αράβων ηγετών, ο εκλεγμένος πρόεδρος δεν δείχνει σημάδια ότι θα πιέσει τον Νετανιάχου ή άλλους Ισραηλινούς ηγέτες να αμβλύνουν αυτό που φαίνεται να είναι η αντίρρησή τους να ζήσουν δίπλα δίπλα με ένα παλαιστινιακό κράτος. Κατά την αρχική του θητεία, ο Τραμπ ανέθεσε στον γαμπρό του Τζάρεντ Κούσνερ να αναπτύξει ένα σχέδιο για την επίλυση της διαμάχης, αποκαλύπτοντας τελικά μια πρόταση που θεωρήθηκε ευρέως ότι ευνοούσε το Ισραήλ και απορρίφθηκε από τους Αραβες ηγέτες. Αναγνώρισε επίσης την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και την προσάρτηση των Υψιπέδων του Γκολάν από το Ισραήλ, που καταλήφθηκαν από τη Συρία στον πόλεμο του 1967. Η οικοδόμηση οικισμών στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Δυτική Όχθη, που θεωρείται εμπόδιο για το παλαιστινιακό κράτος, αυξήθηκε υπό την προεδρία του.
Συμφωνίες του Αβραάμ
Οι διαφορές μεταξύ Τραμπ και Αράβων ηγετών για ένα παλαιστινιακό κράτος είναι επίσης πιθανό να ματαιώσουν τις προσπάθειες της δεύτερης κυβέρνησης Τραμπ να επεκτείνει τις Συμφωνίες του Αβραάμ του 2020 προωθώντας την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Ο Τραμπ, όπως και ο Μπάιντεν, βλέπει μια «μεγάλη συμφωνία» που συνδέει τη Σαουδική Αραβία με το Ισραήλ.
Η πολιτική έναντι του Ιράν και των συμμάχων του
Το μέτωπο Ισραήλ-Λιβάνου εγείρει ευρύτερα ερωτήματα σχετικά με την πολιτική του Τραμπ έναντι του Ιράν και του άξονα της αντίστασης. Η πολιτική του Τραμπ έναντι του Ιράν είναι πιθανό να γίνει μείζον ζήτημα όχι λόγω της υποστήριξης της Τεχεράνης σε περιφερειακούς μη κρατικούς ένοπλους παράγοντες, όπως η Χεζμπολάχ και οι Χούτι στην Υεμένη, αλλά και λόγω των πυρηνικών και πυραυλικών προγραμμάτων του Ιράν και των προσπαθειών του να δολοφονήσει αντιφρονούντες και πρώην αξιωματούχους στο έδαφος των ΗΠΑ. Η Χεζμπολάχ είναι ο στενότερος περιφερειακός σύμμαχος του Ιράν και το πιο ισχυρό μέλος του άξονα αντίστασης υπό την ηγεσία του Ιράν. Το Ιράν έχει δεσμευτεί να συνεχίσει να προμηθεύει την οργάνωση με όπλα ικανά να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές στο εσωτερικό του Ισραήλ.
Αν οι μάχες μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ συνεχιστούν και πέρα από την ορκωμοσία στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα αναβάλει να πείσει τον Νετανιάχου να αποφασίσει τους όρους υπό τους οποίους το Ισραήλ θα αποδεχθεί την κατάπαυση του πυρός στον Λίβανο. Αμερικανοί αξιωματούχοι πιστεύουν επί του παρόντος ότι βρίσκονται κοντά στην επίτευξη εκεχειρίας που θα εφαρμόσει την απόφαση 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, διασφαλίζοντας ότι η Χεζμπολάχ δεν θα μπορούσε να απειλήσει τις ισραηλινές συνοριακές πόλεις. Ωστόσο, οι Ισραηλινοί ηγέτες φαίνεται να έχουν πρόθεση να αποτρέψουν τη Χεζμπολάχ από τον εκ νέου εξοπλισμό της, μια πολιτική που περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενα πλήγματα σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Συρία (εντείνονται τελευταία), που χρησιμοποιεί το Ιράν για να εξοπλίσει την ομάδα.
Ενας ακόμη γύρος;
Οι ισραηλινές ενέργειες κατά του Ιράν και της Χεζμπολάχ έχουν τη δυνατότητα, ανά πάσα στιγμή, να δημιουργήσουν έναν ακόμη γύρο σύγκρουσης Ιράν-Ισραήλ (όπως συνέβη τον Απρίλιο του 2024). Οι συγκρούσεις Ισραήλ – Ιράν έχουν πάντα τη δυνατότητα να κλιμακωθούν σε σημείο όπου οι δυνάμεις των ΗΠΑ ενδέχεται να δεχτούν επίθεση ή να έρθουν σε σύγκρουση με τις ιρανικές δυνάμεις.
Αν και ο Τραμπ έχει υποστηρίξει επανειλημμένα ότι είναι κατά της εμπλοκής σε πόλεμο στη Μέση Ανατολή, είναι επίσης στο μυαλό των Ιρανών ηγετών ότι ήταν ο πρόεδρος Τραμπ που, τον Ιανουάριο του 2020, διέταξε την επίθεση των ΗΠΑ με drone στη Βαγδάτη που σκότωσε τον κορυφαίο ηγέτη των Φρουρών της Επανάστασης, Κασέμ Σολεμανί. Η τυχόν σύγκρουση Ισραήλ, Χεζμπολάχ, Ιράν και η πιθανότητα ένας τέτοιος πόλεμος να παρασύρει τις δυνάμεις των ΗΠΑ στη μάχη είναι βέβαιο ότι θα υποχρεώσει την κυβέρνηση Τραμπ, αφού αναλάβει τον Ιανουάριο, να ασχοληθεί επίμονα. ΕΤ
