H «Εμμανουέλα» έγινε 50 ετών και προκαλεί ακόμα (ΒΙΝΤΕΟ)

Μια νέα εκδοχή της Εμμανουέλας (Emmanuelle), αυτή τη φορά στα αγγλικά και με πρωταγωνίστρια τη Γαλλίδα Noémie Merlant, μόλις κυκλοφόρησε στη Γαλλία. Αυτή η Εμμανουέλα, σε σκηνοθεσία της Audrey Diwan, η οποία κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας για το δυνατό δράμα της περί έκτρωσης, με τον τίτλο Happening, εξερευνά τη γυναικεία σεξουαλικότητα, σε στυλ 2024.

Αν οι σεξουαλικές περιπέτειες της Εμμανουέλας χρειάζονται επαναδιήγηση, αυτό ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι το πρωτότυπο του 1974 μοιάζει πλέον τόσο ξεπερασμένο.

Δεν μπορώ να πω ότι είναι μια λαμπρή ταινία, πραγματικά

Σε σκηνοθεσία του Γάλλου Just Jaeckin και με πρωταγωνίστρια την Ολλανδή ηθοποιό Sylvia Kristel στον ρόλο της Εμμανουέλας, η ταινία (βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 1967) παρακολουθεί τη 19χρονη σύζυγο ενός Γάλλου διπλωμάτη σε μια επίσκεψη στην Ταϊλάνδη.

Όλοι οι κάτοικοι, είτε Ταϊλανδοί είτε επισκέπτες, φαίνονται έτοιμοι για σεξ ανά πάσα στιγμή. Καδραρισμένη σε απαλά, ονειρικά φόντα, η Εμμανουέλα έχει συναντήσεις με άνδρες και γυναίκες σε διάφορες τοποθεσίες, συμπεριλαμβανομένης μιας σεξουαλικής επαφής σε αεροσκάφος εν πτήσει -αν και δεν είναι όλες αυτές οι εμπειρίες συναινετικές.

Η Εμμανουέλα βιάζεται σε ένα κρησφύγετο οπίου, αλλά στη συνέχεια προχωρά γρήγορα σε σεξ με έναν άνδρα που την έχει «κερδίσει» κατά τη διάρκεια ενός καυγά. «Δεν μπορώ να πω ότι είναι μια λαμπρή ταινία, πραγματικά», θα έλεγε αργότερα γι’ αυτήν η Σύλβια Κρίστελ, σε συνέντευξή της στην Telegraph το 2007.

«Η ταινία», είπε, «έγινε κάτι σαν μνημείο στο Παρίσι. Οι Ιάπωνες τουρίστες γέμιζαν το λεωφορείο και μετά τους πήγαιναν στον Πύργο του Άιφελ, στην Αψίδα του Θριάμβου και στην Εμμανουέλα»

Κάτι σαν μνημείο

Πολλοί κριτικοί της εποχής συμφώνησαν μαζί της, αλλά η ταινία έγινε εισπρακτική αίσθηση, πουλώντας σχεδόν εννέα εκατομμύρια εισιτήρια μόνο στη Γαλλία, αν και αρχικά απαγορεύτηκε μέχρι να εκλεγεί νέα κυβέρνηση το 1974.

Ήταν επίσης επιτυχία στις ΗΠΑ, σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης και στην Ιαπωνία. Ακολούθησαν αρκετές συνέχειες και spin-offs τη δεκαετία του 1970, και η Kristel πρωταγωνίστησε σε μερικές από αυτές.

«Η ταινία», είπε, «έγινε κάτι σαν μνημείο στο Παρίσι. Οι Ιάπωνες τουρίστες γέμιζαν το λεωφορείο και μετά τους πήγαιναν στον Πύργο του Άιφελ, στην Αψίδα του Θριάμβου και στην Εμμανουέλα». Ένας κινηματογράφος, το Triomphe στα Ηλύσια Πεδία, θα προβάλλει την ταινία συνεχώς μέχρι το 1986.

Έγινε cult hit

Ο λόγος που μια ταινία soft porn θα γινόταν άλλο ένα γαλλικό ορόσημο είναι ο συγχρονισμός, σύμφωνα με την Eve Jackson, συντάκτρια πολιτισμού και παρουσιάστρια του Arts 24 στο ειδησεογραφικό κανάλι France 24.

«Ήταν η πρώτη ταινία του είδους της στα γαλλικά και μία από τις πρώτες γαλλικές ταινίες που έγιναν παγκόσμιο φαινόμενο», λέει στο BBC. «Ήρθε επίσης σε μια εποχή που τα θέματα της εποχής ήταν ο “ελεύθερος έρωτας” και η σεξουαλική απελευθέρωση. Το αντισυλληπτικό χάπι ήταν ευρέως διαθέσιμο και ένα χρόνο αργότερα η άμβλωση έγινε νόμιμη στη Γαλλία.

»Το Τελευταίο τανγκό στο Παρίσι, που επίσης έχει σαφείς σεξουαλικές σκηνές, είχε γίνει επιτυχία στη Γαλλία δύο χρόνια πριν, αλλά τότε πιστεύω ότι διπλάσιος κόσμος πήγε να δει την ταινία Emmanuelle κατά την πρώτη εβδομάδα προβολής της.

»Έσπασε τα ταμπού, δείχνοντας αυνανισμό, πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους, σεξ με ανώνυμους ανθρώπους, αλλά ταυτόχρονα ήταν mainstream γιατί το μέγεθος του κοινού έδειξε ότι υπήρχε επιθυμία για τέτοιου είδους ταινίες. Άνοιξε μια συζήτηση για το πώς η σεξουαλικότητα θα μπορούσε να προβληθεί στον κινηματογράφο. Απέχει πολύ από το να είναι ένα αριστούργημα, αλλά έγινε cult hit και η ίδια η αφίσα της ταινίας ήταν εμβληματική. Μπορούσε να τη δει κανείς σε όλο το Παρίσι τη δεκαετία του 1970» σχολιάζει η Eve Jackson.

«Ο χαρακτήρας είναι ένα σεξουαλικό αντικείμενο, οι περισσότεροι από τους συντρόφους της είναι κυρίαρχοι ηλικιωμένοι άνδρες που ενορχηστρώνουν την ευχαρίστησή της για τον εαυτό τους»

Εξαιρετικά προβληματική

Στις ΗΠΑ, η Εμμανουέλα προωθήθηκε στην αγορά ως ένα «πιο αριστοκρατικό» είδος ταινίας πορνό για να παρακολουθήσει κανείς – ως art house ερωτική ταινία – με το σλόγκαν «X was never like this» να τη διαχωρίζει από άλλες ταινίες ενηλίκων με X-rating.

Θεωρήθηκε επίσης από ορισμένους θαυμαστές, ιδίως στην Ιαπωνία, ως μια φεμινιστική ταινία, σύμφωνα με την Kristel: «Νόμιζαν ότι η Εμμανουέλα ήταν κυρίαρχη, μόνο και μόνο εξαιτίας αυτής της μιας σκηνής όπου ανεβαίνει πάνω στον σύζυγό της. Αυτή ήταν η στιγμή που όλες οι Γιαπωνέζες σηκώθηκαν όρθιες και χειροκρότησαν».

Πολλοί θα συμφωνούσαν τώρα, ωστόσο, ότι η ταινία δε μπορεί να αντέξει στον χρόνο για πολλούς λόγους: από την απεικόνιση των Ταϊλανδών ως ανώνυμων υπηρετών και βιαστών, μέχρι το θέμα της σεξουαλικής συναίνεσης. Η Jackson περιγράφει την αρχική ταινία ως «εξαιρετικά προβληματική».

Η Εμμανουέλα δεν είναι μια φεμινιστική ταινία

«Ο χαρακτήρας είναι ένα σεξουαλικό αντικείμενο, οι περισσότεροι από τους συντρόφους της είναι κυρίαρχοι ηλικιωμένοι άνδρες που ενορχηστρώνουν την ευχαρίστησή της για τον εαυτό τους» συνεχίζει η Jackson. «Υπάρχουν στιγμές, όχι μόνο για την Εμμανουέλα, όπου η συναίνεση δεν είναι προφανής. Κοντά στο τέλος της ταινίας, υπάρχει μια φρικτή σκηνή ομαδικού βιασμού».

«Η σεξουαλική συναίνεση είναι τόσο καυτό θέμα στη Γαλλία αυτή τη στιγμή, όχι μόνο λόγω του κινήματος #MeToo», συνεχίζει η Jackson. «Έχουμε σε εξέλιξη τη δίκη για τον βιασμό της Ζιζέλ Πελικό, η οποία έγινε πρωτοσέλιδο παγκοσμίως. Έτσι, η Εμμανουέλα φαίνεται να κάνει λάθος σε πολλά επίπεδα. Το 1974, μπορεί να θεωρήθηκε πρωτοπόρος μιας εποχής ελεύθερου έρωτα και σεξουαλικής περιπέτειας και να έδωσε στη Γαλλία μια φήμη γι’ αυτό, αλλά η ταινία δεν ήταν φεμινιστική. Ήταν γραμμένη και σκηνοθετημένη από άνδρες».

Με την πάροδο του χρόνου, το φαινόμενο Εμμανουέλα ξεθώριασε ακόμη και στη Γαλλία και λίγοι νεότεροι είδαν το πρωτότυπο: στην παγκόσμια πρεμιέρα της νέας ταινίας, η Noémie Merlant ομολόγησε ότι δεν είχε δει την εκδοχή του 1974 πριν αναλάβει τον ρόλο.

«Το να πεις κάτι φρέσκο και ουσιαστικό για τη γυναικεία επιθυμία και ταυτόχρονα να τιμήσεις το καθοριστικό πνεύμα της ταινίας, την αχνή, διάφανη καψούρα, είναι μια δύσκολη, δυνητικά ανεφάρμοστη αποστολή»

Η υπόνοια της σεξουαλικής έντασης

Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για το γεγονός ότι μια Γαλλίδα σκηνοθέτις θα στρέψει το βλέμμα της στο θέμα, ακόμη και αν η εκδοχή της Audrey Diwan είχε κακή ανταπόκριση από τους σινεκριτικούς στην παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Σεμπαστιάν, λίγες μέρες πριν.

Η Εμμανουέλα της Merlant είναι γύρω στα 30 και κάνει ένα ταξίδι στο Χονγκ Κονγκ για να επιθεωρήσει ένα πολυτελές ξενοδοχείο, όπου η Naomi Watts υποδύεται τη διευθύντρια. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, η Εμμανουέλα ανακαλύπτει εκ νέου την επιθυμία της για μια ηδονική ζωή, μέσα από τις συναντήσεις της με μια συνοδό που διαβάζει τα Ανεμοδαρμένα Ύψη (την οποία υποδύεται η Chacha Huang), καθώς και με έναν μηχανικό που υποδύεται ο Will Sharpe του σήριαλ The White Lotus.

Το σύγχρονο κοινό, το οποίο έχει ωριμάσει με την ερωτική λογοτεχνία να θεωρείται απελπιστικά mainstream (ακόμη και οι Πενήντα Αποχρώσεις του Γκρι είναι σχεδόν 15 ετών) και το οποίο μπορεί να έχει πρόσβαση σε πορνό από το κινητό του τηλέφωνο ανά πάσα ώρα και στιγμή, αποτελεί μια διαφορετική σκηνοθετική πρόκληση από εκείνη του 1974, και η Diwan παραδέχτηκε σε πρόσφατη συνέντευξή της στο Variety ότι ήταν σημαντικό γι’ αυτήν να υπονοεί και όχι να δείχνει τη σεξουαλική ένταση.

Να πεις κάτι φρέσκο για τη γυναικεία επιθυμία

«Πίσω στη δεκαετία του ’70, η επιθυμία ήταν να δείξουμε περισσότερα, πράγμα που έκανε την πρώτη ταινία τόσο επιτυχημένη», είπε η Diwan. «Μόνο που εγώ ένιωθα ότι αυτό που έμεινε κρυφό ήταν πιο ενδιαφέρον. Σκέφτηκα να ωθήσω αυτή την ένταση ζητώντας από τον θεατή να εμπλακεί ενεργά με την ταινία και να συνεργαστεί με την ιστορία».

Σύμφωνα με ορισμένους κριτικούς αυτό δεν λειτούργησε.

Το Variety γράφει: «Το να πεις κάτι φρέσκο και ουσιαστικό για τη γυναικεία επιθυμία και ταυτόχρονα να τιμήσεις το καθοριστικό πνεύμα της ταινίας, την αχνή, διάφανη καψούρα, είναι μια δύσκολη, δυνητικά ανεφάρμοστη αποστολή. Η αδρανής, συχνά ψυχρή νέα ταινία της Audrey Diwan επιλέγει να μην κάνει τίποτα από τα δύο».

Η υπερσεξουαλικοποιημένη γυναίκα-αντικείμενο

Στη Γαλλία, οι κριτικές ήταν ανάμεικτες. «Η σκηνοθεσία είναι λαμπρή, γυαλισμένη και σκόπιμα ψυχρή», γράφει η γαλλική εφημερίδα Le Figaro. «Λάμπει αλλά παραμένει ψυχρή… Προφανώς, ο στόχος ήταν να μετατραπεί η Εμμανουέλα σε φεμινιστικό είδωλο. Αστεία ιδέα».

Αλλά η γαλλική Huffington Post είναι πιο θετική για τους στόχους της ταινίας, γράφοντας: «Η Εμμανουέλα δεν είναι πλέον ο στόχος όλων των επιθυμιών, η υπερσεξουαλικοποιημένη γυναίκα-αντικείμενο. Είναι ένα ενεργό υποκείμενο. Το αντικείμενο της δικής της επιθυμίας ακριβώς».

Ωστόσο, η Eve Jackson εξακολουθεί να πιστεύει ότι οι Γάλλοι θεατές θα την παρακολουθήσουν «από ενδιαφέρον».

Τελικά;

«Έχει ένα διεθνώς γνωστό καστ, η Audrey Diwan είναι μια αξιοσέβαστη σκηνοθέτις και νομίζω ότι όλοι είναι περίεργοι να μάθουν αν μπορεί αυτή η γυναίκα σκηνοθέτιδα να αντικαταστήσει το ανδρικό βλέμμα σε αυτόν τον εμβληματικό γυναικείο χαρακτήρα της Εμμανουέλας» λέει η Jackson.

«Δεν είμαι σίγουρη. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι μια ερωτική ταινία που κουβαλάει αυτόν τον εμβληματικό τίτλο 50 χρόνων ιστορίας ως ερωτικό σύμβολο του σεξ για τους άνδρες».