Για δεύτερη φορά σε δύο χρόνια, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία διεθνούς ενδιαφέροντος» για την... mpox.
Μια νέα εκδοχή του ιού, που ήταν γνωστός παλαιότερα ως ευλογιά των πιθήκων, εξαπλώνεται κυρίως μέσω ετεροφυλοφιλικής μετάδοσης και εμφανίζεται σε μέρη τόσο διαφορετικά όπως η Κένυα και η Σουηδία. Και θα υπάρξουν κι άλλες εξάρσεις.
Η εξειδικευμένη σε θέματα υγείας - και στις επιδημίες, δημοσιογράφος του Guardian, Ντεμπόρα Μακένζι, εξηγεί σε άρθρο της πως η mpox έχει εξελιχθεί σε τέσσερις διαφορετικές ασθένειες τα τελευταία χρόνια, και οι επίσημες πηγές συχνά τα συγχέουν. Υπάρχουν οι Ι στην κεντρική Αφρική και ΙΙ στη δυτική Αφρική, που γνωρίζουμε από τη δεκαετία του 1970. Στη συνέχεια, υπάρχουν οι πρόσφατα εξελιγμένες, σεξουαλικά μεταδιδόμενες εκδόσεις «β» του καθενός. Η παραλλαγή Ib προκαλεί αυτή τη στιγμή τον μεγαλύτερο συναγερμό και ενδέχεται να προκαλέσει πανδημία.
Η πανδημία είναι μια λέξη που φοβίζει. Αλλά το μόνο που σημαίνει είναι μια επιδημία που εξαπλώνεται παγκοσμίως και επηρεάζει πολλούς ανθρώπους. Πριν δύο χρόνια, η σεξουαλικώς μεταδιδόμενη παραλλαγή IIb έκανε ακριβώς αυτό, και έχει πλέον μολύνει σχεδόν 100.000 άτομα σε 116 χώρες, σκοτώνοντας 208 από αυτούς. Τώρα, το ερώτημα είναι αν η Ib μπορεί να κάνει το ίδιο – και αν ναι, αν θα είναι χειρότερη. Ευτυχώς, δεν έχει αποδειχθεί τόσο θανατηφόρα όσο φοβούνταν κάποιοι.
Ο ιός mpox βρίσκεται σε μικρά θηλαστικά όπως τρωκτικά στην Αφρική και σχετίζεται στενά με την ευλογιά. Οι άνθρωποι που προσβάλλονται, συνήθως καταναλώνοντας μολυσμένο ζώο, αναπτύσσουν φλύκταινες και πυρετό, όπως στην ευλογιά αλλά λιγότερο θανατηφόρα. Μέχρι πρόσφατα, μπορούσαν να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους μέσω εκτεταμένης επαφής με το δέρμα, αλλά η μόλυνση σταματούσε μετά από δύο ή τρεις τέτοιες μεταδόσεις. Έτσι, φαινόταν σχετικά ακίνδυνος, ειδικά σε περιοχές όπου δεν υπήρχαν ζώα που να τον μεταφέρουν, και δεν λάμβανε ιδιαίτερη επίσημη προσοχή.
Αλλά ο ιός mpox δεν ήταν ανίκανος – απλώς περιοριζόταν από τον ανταγωνισμό. Μέχρι το 1980, οι περισσότεροι ενήλικες είχαν επιβιώσει από την ευλογιά ή είχαν εμβολιαστεί, έτσι ήταν επίσης άνοσοι στην mpox. Όταν μια αλυσίδα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο τους έφτανε, σταματούσε. Στη συνέχεια, εξαλείψαμε την ευλογιά και σταματήσαμε να εμβολιάζουμε κατά αυτής. Μέχρι το 2010, τα κρούσματα mpox στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό είχαν αυξηθεί κατά 20 φορές, και σχεδόν όλα αφορούσαν άτομα που γεννήθηκαν μετά το 1980, τα οποία δεν είχαν ανοσία.
Αργότερα, το 2016, η παραλλαγή II στη Νιγηρία άρχισε να εξαπλώνεται σεξουαλικά, κυρίως μεταξύ ανδρών. Χωρίς την ανάγκη για ζώα-φορείς, μπόρεσε να γίνει παγκόσμιος. Τότε, οι επιστήμονες κατάλαβαν τι είχε συμβεί, αναλύοντας χαρακτηριστικές μεταλλάξεις που αποκτά ο ιός μόνο στους ανθρώπους.
Η κατάσταση είναι τώρα ανησυχητική. Η παραλλαγή I, η οποία εξαπλώνεται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, αυξάνεται ραγδαία, και η νέα Ib έχει αρχίσει να εμφανίζεται σε νέες χώρες. Ευτυχώς, η θνησιμότητά του είναι χαμηλότερη από ό,τι φοβούνταν οι επιστήμονες, αλλά η εξάπλωσή του παραμένει ανησυχητική. Οι ειδικοί συνεχίζουν να ζητούν εμβολιασμούς για να περιορίσουν τις εξάρσεις, αλλά οι διαδικασίες παραμένουν δύσκολες για τις φτωχότερες χώρες.
Αν είχαμε δράσει νωρίτερα, θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει αυτή την κατάσταση. Ωστόσο, ίσως αυτή τη φορά μάθουμε το μεγάλο μάθημα του Covid: μια ασθένεια οπουδήποτε μπορεί να αποτελέσει απειλή παντού. Δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τους πληθυσμούς μας χωρίς να συνεργαστούμε καλύτερα με άλλους. Ίσως αυτή τη φορά να το μάθουμε αυτό – πριν άλλος ένας ιός γίνει παγκόσμιο πρόβλημα, καταλήγει το εμπεριστατωμένο άρθρο της Ντεμπόρα Μακένζι.
