«Η ελευθερία κοστίζει ακριβά», έγραφε ο ακτιβιστής της ρωσικής αντιπολίτευσης Βλαντίμιρ Καρά-Μουρζά από το κελί, αναφέρει στο άρθρο της η ανταποκρίτρια του BBC στην Ανατολική Ευρώπη Σάρα Ρέινσφορντ.
Ήταν τα λόγια του πολιτικού του μέντορα, Μπόρις Νεμτσόφ, ο οποίος δολοφονήθηκε το 2015 στη Μόσχα, σε απόσταση αναπνοής από το Κρεμλίνο.
Τώρα ο μεγαλύτερος αντίπαλος του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Αλεξέι Ναβάλνι, είναι νεκρός. Η σορός του παραδόθηκε στη μητέρα του από τις ρωσικές αρχές, εννέα ημέρες μετά τον αιφνίδιο θάνατό του σε φυλακή της Σιβηρίας
Το BBC εκτιμά ότι το τίμημα της πολιτικής αντιπολίτευσης δεν ήταν ποτέ υψηλότερο στη σύγχρονη Ρωσία. Είναι τέτοιος ο φόβος για αντίποινα που ο θάνατος του Ναβάλνι δεν πυροδότησε μαζικές, οργισμένες διαμαρτυρίες. Αρκετές εκατοντάδες άτομα συνελήφθησαν μόνο και μόνο επειδή εναπόθεσαν λουλούδια στη μνήμη του.
Όμως ο έγκλειστος Κάρα-Μουρζά αρνείται να εγκαταλείψει τον αγώνα του κατά του καθεστώτος του Πούτιν, αλλά και την ελπίδα του.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Ρώσος κρατούμενος προέτρεψε τους υποστηρικτές της αντιπολίτευσης να «εργαστούν ακόμη πιο σκληρά» για να πετύχουν αυτό για το οποίο είχαν αγωνιστεί ο Ναβάλνι και ο Νεμτσόφ: την ευκαιρία να ζήσουν σε μια ελεύθερη χώρα.
«Έκανα τη δική του επιλογή, εδώ και πολύ καιρό. Το τίμημά μου να μιλάω είναι υψηλό», είχε γράψει ο Ρώσος ακτιβιστής, αμέσως μετά τη σύλληψή του το 2022 προσθέτοντας: «Αλλά το τίμημα της σιωπής είναι απαράδεκτο».
Ο Ναβάλνι ήταν 47 ετών, ο Βλαντιμίρ Καρά-Μουρζά είναι πέντε χρόνια μικρότερός του. Και οι δύο αντιφρονούντες έχουν εντελώς διαφορετικές προσωπικότητες.
Ο Ναβάλνι ήταν ένα φαινόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ένας χαρισματικός ομιλητής με τον εγωισμό ενός ηγέτη που γεννήθηκε ηγέτης.
Αντίθετα, ο Κάρα-Μουρζά είναι ένας ήρεμος διανοούμενος – περισσότερο λομπίστας που δρα παρασκηνιακά συγκεντρώνοντας πλήθος για τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Ακόμη και τώρα το όνομά του δεν είναι γνωστό στη Ρωσία.
Και οι δύο άνδρες μοιράζονταν το ίδιο κίνητρο και την πεποίθηση ότι η Ρωσία του Πούτιν δεν ήταν αιώνια και ότι η πολιτική ελευθερία ήταν εφικτή.
Ενώ ο Ναβάλνι έφτιαχνε βίντεο αποκαλύπτοντας τη διαφθορά στα υψηλότερα κλιμάκια της εξουσίας, ο Κάρα-Μουρζά είχε επιλέξει να ασκεί πιέσεις στις δυτικές κυβερνήσεις για κυρώσεις με στόχο τα περιουσιακά στοιχεία των Ρώσων αξιωματούχων και τα μετρητά που κρύβονταν στο εξωτερικό.
Το 2015, πέντε χρόνια προτού ο Ναβάλνι δηλητηριάστηκε με νευροτοξικό παράγοντα νοβιτσόκ , ο Καρα-Μουρζά κατέρρευσε και έπεσε σε κώμα. Δύο χρόνια αργότερα, συνέβη ακριβώς το ίδιο.
Οι εξετάσεις του στις ΗΠΑ επιβεβαίωσαν ότι είχε δηλητηριαστεί. Αλλά ο ίδιος δεν σταμάτησε ποτέ να λέει την άποψή του, όπως το να καταδικάζει δριμύτατα τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία. Πέρυσι, καταδικάστηκε σε 25ετή φυλάκιση με την κατηγορία της προδοσίας.
Όταν ο Αλεξέι Ναβάλνι επέλεξε να επιστρέψει στην πατρίδα του από το Βερολίνο το 2021, ύστερα από την απόπειρα δολοφονίας του, κάποιοι τον θεώρησαν ανόητο. Τα στελέχη της αντιπολίτευσης που επέλεξαν την εξορία αντί της φυλακής υποστηρίζουν ότι η θυσία χωρίς προοπτική αλλαγής είναι μάταιη.
Ο Ναβάλνι όμως σκεφτόταν διαφορετικά. Αν οι πεποιθήσεις σου αξίζουν κάτι, πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να τις υπερασπιστείς. Και αν χρειαστεί, κάνε κάποιες θυσίες», είχε γράψει ο Ναβάλνι λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή στις 16 Φεβρουαρίου.
Ο Βλαντιμίρ Καρά-Μουρζά, όπως και ο Ναβάλνι, έχει γυναίκα και παιδιά. Διαθέτει επίσης διαμέρισμα στις ΗΠΑ και βρετανικό διαβατήριο. Ποτέ όμως δεν δίστασε να επιστρέψει στη Ρωσία.
«Δεν πίστευα ότι είχα το δικαίωμα να συνεχίσω την πολιτική μου δραστηριότητα, να καλώ άλλους συμπολίτες μου σε δράση, αν καθόμουν με ασφάλεια κάπου αλλού», μου έγραψε ο Κάρα-Μουρζά το 2022, που βρισκόταν ήδη στη φυλακή. Και για τους δύο άνδρες,πάντως, η επιστροφή στην πατρίδα ήταν μια πράξη συνείδησης.
Τώρα ο ένας είναι νεκρός και ο άλλος είναι στην απομόνωση μιας φυλακής, μακριά από την οικογένειά του, στην οποία έχει επιτραπεί μόνο ένα τηλεφώνημα το τελευταίο εξάμηνο. «Δεν του μίλησα εγώ γιατί δεν ήθελα να πάρω χρόνο από τα παιδιά», λέει η Ευγενία Καρά-Μουρζά, σύζυγος του Ρώσου ακτιβιστή.
Οι ρωσικές αρχές επέτρεψαν στα τρία παιδιά τους να έχουν πέντε λεπτά τηλεφωνική επικοινωνία με τον πατέρα τους. Εγώ στεκόμουν μ’ ένα χρονόμετρο», επισημαίνει η Ευγενία.
Η σύζυγος του Καρά-Μουρζά έχει αναλάβει έναν δικό της απαιτητικό ρόλο, σαν αυτόν της Γιούλια Ναβάλναγια, σύντροφο του εκλιπόντα ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης.
Από την ημέρα που συνελήφθη ο σύζυγός της- ήταν Απρίλιος του 2022 – η Ευγενία ταξιδεύει ανά τον κόσμο, ασκεί πίεση σε δυτικούς αξιωματούχους για να βοηθήσουν τον σύζυγό της και άλλους πολιτικούς κρατούμενους και καταγγέλλει τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι περισσότερο απόδειξη», όπως το θέτει, «του δολοφονικού καθεστώτος» του Πούτιν.
Όταν μίλησε με την ρεπόρτερ του BBC, η Ευγενία ήταν έτοιμη να μεταβεί αεροπορικώς στις ΗΠΑ για να δει τα παιδιά τους. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς το Λονδίνο για να καλέσει τους υπουργούς της Βρετανίας να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την απελευθέρωση του Βλαντιμίρ Κάρα-Μουρζά, ενός, όπως είπε, Βρετανό-ρώσου πολίτη.
«Θέλω να είναι πιο δυναμικοί στην προσπάθεια να τον βγάλουν έξω και να απαιτούν την κατάλληλη ιατρική φροντίδα το διάστημα που είναι κρατούμενος», τόνισε η Ευγενία και πρόσθεσε: «Αλλά το να κάνεις μια κυβέρνηση να νοιάζεται για τον πολίτη της είναι δύσκολο αυτές τις μέρες».
Ο Ρώσος ακτιβιστής κρατείται σε απομόνωση εδώ και μήνες και δεν του επιτρέπονται προσωπικά αντικείμενα, ούτε και οι φωτογραφίες των παιδιών του.
Τον Ιανουάριο, μεταφέρθηκε σε νέα φυλακή με πιο σκληρές συνθήκες, στερώντας του ακόμη και τα βιβλία του.
Η υγεία του, μετά τη δηλητηρίαση, επιδεινώνεται. Η πίεση για την απελευθέρωση του Καρά-Μουρζά έχει ενταθεί μετά τον θάνατο του Ναβάλνι.
«Η βλάβη στο νευρικό του σύστημα επηρεάζει τώρα την δεξιά του πλευρά. Είναι μια σοβαρή κατάσταση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε παράλυση», λέει στο BBC η Ευγενία.
Ωστόσο, στα μηνύματά του, φαίνεται η αποφασιστικότητά του καθώς προτρέπει τους Ρώσους να μην απογοητεύονται.
«Δεν έχουμε αυτό το δικαίωμα», είπε απευθυνόμενος στους υποστηρικτές και δημοσιογράφους επιμένοντας ότι η Ρωσία θα απελευθερωθεί .
«Κανείς δεν μπορεί να σταματήσει το μέλλον», λέει ο Καρά-Μουρζά με την σύζυγό του να δηλώνει ότι έχει δει το σχετικό βίντεο από το δικαστήριο «χίλιες φορές».
«Πιστεύω ότι κάνει το σωστό και κάτι σπουδαίο», μου είπε. «Οι άνθρωποι αισθάνονται συντετριμμένοι και απογοητευμένοι και αυτά τα ενθαρρυντικά λόγια από ανθρώπους που αρνήθηκαν να υποκύψουν στην πίεση και τον εκφοβισμό είναι πραγματικά σημαντικά…Είμαι πολύ περήφανος για τον Βλαντιμίρ που έμεινε πιστός στον εαυτό του, παρά σε αυτή την κόλαση».
Η Ευγενία μοιράζεται την πίστη του συζύγου της για το μέλλον, καθώς και τη δύναμή του. Ακόμα και τώρα, με τόσους ακτιβιστές στη φυλακή ή στην εξορία. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό, είναι να παραμένετε άνθρωποι και να προσπαθείτε να κάνετε ότι μπορείτε», υποστηρίζει. Εγώ πάντως δεν τα παρατάω», τονίζει.
