Η Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, με προϊστάμενο τον αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Χαράλαμπο Βουρλιώτη, έκανε ενδελεχή έρευνα σχετικά με ξέπλυμα μαύρου χρήματος από ΜΚΟ και τα τελικά συμπεράσματα δημοσιεύονται σε έκθεση... υπό τον τίτλο «Καταχρηστική Εκμετάλλευση Μη κερδοσκοπικών Οργανισμών».
Στην έκθεση παρουσιάζονται οι διαφορετικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για το ξέπλυμα μέσω Αστικών Μη Κερδοσκοπιών Εταιρειών (ΑΜΚΕ), αλλά και γίνεται αναφορά στις «τρωτότητες» του συστήματος, που αφήνουν «παραθυράκια», αλλά και την απουσία «επαρκούς εποπτείας» αλλά και ενιαίου «κανονιστικού πλαισίου».
Οι έρευνες της Αρχής, όπως γίνεται γνωστό, οι μεθοδολογία φαίνεται πως ήταν κοινή και οι δράστες, «εκμεταλλεύτηκαν» στην ουσία τις ιδιότητες τους ώστε να «αποκομίσουν περιουσιακά οφέλη». Οι ιδιότητες αυτές είχαν να κάνουν με αυτές του νόμιμου εκπροσώπου, του διαχειριστή ή και του ιδρυτή της ΜΚΟ και τους έδιναν ισχυρές διαχειριστικές δυνατότητες κονδυλίων.
Στην έκθεση παρουσιάζονται συνολικά οκτώ μεθοδολογίες, με το κοινό χαρακτηριστικό όλων να είναι η χρήση του χρηματοπιστωτικού τομέα για τη μεταφορά των κεφαλαίων που αποκτήθηκαν από την εγκληματική δραστηριότητα.
Οι 8 μεθοδολογίες
Ως προς τις μεθοδολογίες, γνωστοποιούνται 8 εξ αυτών. Η πρώτη είναι η εξής:
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ (ΑΜΚΕ-Α) χρησιμοποιούν άλλη ΑΜΚΕ (ΑΜΚΕ-Β) για να αντλήσουν κεφάλαια από την πρώτη και να αποκομίσουν κέρδος. Ως διαχειριστές συνάπτουν σύμβαση παροχής υπηρεσιών μεταξύ των δύο. Ύστερα, τίθενται εργαζόμενοι της ΑΜΚΕ-Β και αντλούν μέσω μισθών τα κεφάλαια της σύμβασης. Η ΑΜΚΕ-Β δεν έχει καμία άλλη τραπεζική δραστηριότητα, πέραν της καταβολής των μισθών και της πίστωσης των κεφαλαίων από τη σύμβαση, και ουσιαστικά πρόκειται για μία ΑΜΚΕ «όχημα» μεταφοράς (μέσω των λογαριασμών της) των κεφαλαίων από την εγκληματική δραστηριότητα.
Η δεύτερη μεθοδολογία, αναλύεται ως εξής:
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ χρησιμοποιούν offshore εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών για άντληση κεφαλαίων από την υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ. Οι δράστες είναι και διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι στην offshore εταιρεία. Ως συγγενείς των πραγματικών δικαιούχων ή/και διαχειριστών της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ, οργανώνονται μαζί τους και συνάπτουν σύμβαση με την offshore εταιρεία. Κατόπιν ως δικαιούχοι της offshore εισπράττουν τα εμβάσματα ως κέρδος από την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Σε αυτή την περίπτωση η offshore εταιρεία και ειδικότερα οι λογαριασμοί της αποτελούν το «όχημα» μέσω του οποίου αντλούνται και νομιμοποιούνται τα προερχόμενα από την εγκληματική δραστηριότητα κεφάλαια.
Η τρίτη είναι η παρακάτω:
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ χρησιμοποιούν τα έσοδα της εν λόγω εταιρείας για την αγορά ακινήτων. Μέσω των λογαριασμών της ΑΜΚΕ πληρώνουν φόρους μεταβίβασης ακινήτων, τα οποία ακίνητα, όμως, περνούν στην ιδιοκτησία των δραστών και όχι της ΑΜΚΕ.
Για την τέταρτη αναφέρονται τα εξής:
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ προσλαμβάνουν ως υπαλλήλους άτομα της απολύτου εμπιστοσύνης και ελέγχου τους στην υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ και οι τελευταίοι τους στέλνουν με εμβάσματα στους προσωπικούς τους 6 λογαριασμούς (ή σε λογαριασμούς στενών συγγενών τους) μέρος των κεφαλαίων που προέκυψαν από καταβολές μισθών από την ΑΜΚΕ.
Όσον αφορά στην πέμπτη, αναλύεται ως εξής:
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ χρησιμοποιούν τα ακίνητά της ως κατοικίες τους και τα ξοδεύουν τα έσοδά της για προσωπικές τους ανάγκες.
Η έκτη μεθοδολογία είναι:
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ συνάπτουν απευθείας συμβάσεις με τις ατομικές τους επιχειρήσεις παροχής συμβουλών με αυτές. Απώτερος στόχος είναι η αποκόμιση κέρδους από εταιρίες που έχουν συσταθεί για μη κερδοσκοπικούς λόγους. Κατά αυτόν τον τρόπο μεταφέρουν απευθείας στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς κεφάλαια της ΑΜΚΕ που προορίζονταν για την άσκηση της δραστηριότητάς της, ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες που της παρέχουν, δεδομένου ότι οι εν λόγω συμβουλευτικές εταιρίες δεν έχουν καμία άλλη δραστηριότητα.
Η έβδομη αφορά σε:
Σε παραλλαγή της προηγούμενης μεθοδολογίας, οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ, μεταφέρουν απευθείας στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς (ή σε λογαριασμούς στενών συγγενών τους) κεφάλαια της ΑΜΚΕ που προορίζονταν για την άσκηση της δραστηριότητάς της, χωρίς να έχουν συνάψει κάποιου είδους σύμβαση με την ΑΜΚΕ και να αιτιολογούν τη μεταφορά αυτών.
Τέλος, η όγδοη μεθοδολογία είναι:
Οι δράστες, ως διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι (ή συγγενείς αυτών) της υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ θέτουν εαυτούς συνδικαιούχους σε λογαριασμούς τρίτων προσώπων τα οποία αποτελούν δωρητές/χορηγούς/τρόφιμους/ευεργετούμενους της εκάστοτε υπό εκμετάλλευση ΑΜΚΕ. Μετά, αποκτούν τον έλεγχο των λογαριασμών αυτών και μεταφέρουν σε άλλους ατομικούς λογαριασμούς ή αναλαμβάνουν σε μετρητά χρηματικά ποσά προς ίδιον όφελος.
Οι αδυναμίες του συστήματος
Σχετικά με τις «τρωτότητες», όπως χαρακτηριστικά, αναφέρεται του συστήματος, αναφέρονται οι εξής:
- Ύπαρξη διαφορετικών μητρώων ΑΜΚΕ ανά υπουργείο (σύμφωνα με το είδος των δραστηριοτήτων αυτής) και η μη δημοσίευση αυτού σε ορισμένες των περιπτώσεων, δημιουργεί ένα δαιδαλώδες σύστημα που δυσχεραίνει τον έλεγχο και την εποπτεία των δραστηριοτήτων τους.
- Τα υφιστάμενα μητρώα ΑΜΚΕ δεν περιλαμβάνουν τις ίδιες ασφαλιστικές δικλείδες & όρους ως προϋποθέσεις εγγραφής και λειτουργίας μιας ΑΜΚΕ. –
- Αδυναμία επαρκούς εποπτείας ως προς την τήρηση των αναγκαίων όρων λειτουργίας μιας ΑΜΚΕ.
- Η εγγραφή μιας ΑΜΚΕ σε κάποιο εκ των υφισταμένων μητρώων επαρκεί πολλές φορές για την κατηγοριοποίησή της ως χαμηλού ρίσκου για τις ελεγκτικές αρχές και μηχανισμούς, παρά την μεταγενέστερα ύποπτη συναλλακτική και μη δραστηριότητά της.
- Η ΑΜΚΕ που είναι ενταγμένη σε κάποιο εκ των Μητρώων μπορεί να χρηματοδοτεί άλλες ΑΜΚΕ, με διαφορετικό πολλές φορές αντικείμενο και εκτός αυτού του Μητρώου, για την επιτέλεση μέρους του έργου τους.
- Μία ΑΜΚΕ μπορεί να πραγματοποιεί πληρωμές σε μετρητά και να διατηρεί μετρητά στις υποδομές της.
- Μπορεί ο διαχειριστής και πραγματικός δικαιούχος της ΑΜΚΕ να συνάπτει σύμβαση παροχής υπηρεσιών έναντι αμοιβής με την ΑΜΚΕ, με την έγκριση του ΔΣ αυτής και με σχετική αναφορά στο καταστατικό της.
- Μία ΑΜΚΕ, χωρίς ουσιαστική δραστηριότητα και χωρίς να επιτελεί κάποιο έργο, μπορεί να υπάρχει για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και τρία χρόνια. Αντίθετα, μία ΑΜΚΕ ιδρύεται όταν κατά την παρατήρηση μιας κοινωνικής ανάγκης γεννάται στους ιδρυτές η πρόθεση και επιθυμία για δράση, γεγονός που απαιτεί την, εντός εύλογου χρονικού διαστήματος, ανάληψη δράσεων για την εξομάλυνσή της. Συνεπώς, εφόσον η δράση δεν έχει αναληφθεί εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος τότε η ύπαρξη της εν λόγω ΑΜΚΕ δεν εξυπηρετεί την ανάγκη για την οποία συστάθηκε και η ύπαρξή της πιθανόν συνδέεται με ύποπτη δραστηριότητα.
- Μπορούν να οριστούν ως πραγματικοί δικαιούχοι σε μία ΑΜΚΕ πρόσωπα με ασύμβατο επαγγελματικό/οικονομικό ή κοινωνικό προφίλ (π.χ. υπέργηρα ή αποβιώσαντα άτομα κ.α.), λειτουργώντας ως «μπροστινοί» και επιτρέποντας έτσι στους αφανείς 11 δικαιούχους και πραγματικά ωφελούμενους από την ΑΜΚΕ να δρουν και με άλλους ρόλους ασυμβίβαστους με αυτούς του πραγματικού δικαιούχου αυτής, προκειμένου να καρπώνονται οικονομικά οφέλη.
- Η τέλεση του αδικήματος της απιστίας (σε βαθμό πλημμελήματος) και της υπεξαίρεσης (ακόμη και σε βαθμό κακουργήματος) σε βάρος μιας ΑΜΚΕ από πρόσωπα που συνδέονται με αυτή, διώκεται, κατόπιν έγκλησης την οποία νομιμοποιείται να υποβάλει το ίδιο πρόσωπο που ενδεχομένως είναι και δράστης (νόμιμος εκπρόσωπος, διαχειριστής, πραγματικός δικαιούχος κλπ.) και όχι αυτεπάγγελτα.
Οι δείκτες κινδύνου (red flags)
Από την ανάλυση των υποθέσεων, προέκυψαν ορισμένες δείκτες κινδύνου ή red flags, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια ελέγχων για τον εντοπισμό παρανομιών.
Αυτά έχουν να κάνουν με:
- Πίστωση μισθοδοσίας σε λογαριασμούς διαχειριστή ή/και πραγματικού δικαιούχου ΑΜΚΕ (ή συγγενή 1ου βαθμού αυτών) από έτερη ΑΜΚΕ.
- Καταβολή υψηλών ποσών μισθοδοσίας από ΑΜΚΕ σε συγκεκριμένο υπάλληλο και ιδιαίτερα στην περίπτωση που δεν υφίστανται άλλοι εργαζόμενοι (ιδιαίτερα όταν τα συνολικά έσοδα- εισροές της ΑΜΚΕ ανέρχονται περίπου στο ύψος μισθοδοσίας του υπαλλήλου).
- Συναλλακτικές σχέσεις (μεταφορές κεφαλαίων) μεταξύ εργαζομένων της ΑΜΚΕ και διαχειριστών ή/και πραγματικών δικαιούχων αυτής.
- Πιστώσεις σε λογαριασμούς ΑΜΚΕ που δεν έχει καμία πραγματική δραστηριότητα, και ιδίως όταν οι πιστώσεις αφορούν σε εμβάσματα από έτερη ΑΜΚΕ.
- Αποστολή εμβασμάτων από λογαριασμούς ΑΜΚΕ σε λογαριασμούς εταιριών/ας που δραστηριοποιούνται στην αλλοδαπή.
- Αποστολή εμβασμάτων από λογαριασμούς ΑΜΚΕ σε λογαριασμούς εταιριών/ας συμφερόντων διαχειριστή ή/και πραγματικού δικαιούχου ΑΜΚΕ (ή συγγενή 1ου βαθμού αυτών).
- Σύναψη συμφωνίας μεταξύ επιχείρησης παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και ΑΜΚΕ, στην περίπτωση που και οι δύο είναι ιδίων συμφερόντων
- Σύναψη συμφωνίας μεταξύ κερδοσκοπικής επιχείρησης και ΑΜΚΕ, στην περίπτωση που διαχειριστές ή/και πραγματικοί δικαιούχοι και των δύο συνδέονται με συγγενική σχέση.
- Πληρωμή φόρων από τραπεζικό λογαριασμό ΑΜΚΕ που αφορούν σε τρίτα νομικά ή φυσικά πρόσωπα.
- Πληρωμές από τραπεζικό λογαριασμό ΑΜΚΕ ή μέσω τραπεζικής κάρτας (χρεωστικής/πιστωτικής) που δε συνάδουν με το αντικείμενο, την αποστολή και τις δραστηριότητες αυτής.
- Δωρεάν παραχώρηση κτισμάτων της ΑΜΚΕ για τη διαμονή και στέγαση επαγγελματικών δραστηριοτήτων των διαχειριστών ή/και πραγματικών δικαιούχων αυτής.
- Χρήση μετρητών από τους διαχειριστές ΑΜΚΕ για την πραγματοποίηση των πληρωμών αυτής.
- Υψηλόποσες καταθέσεις μετρητών σε λογαριασμούς της ΑΜΚΕ από τους διαχειριστές της.
- Τοποθέτηση των διαχειριστών ή/και πραγματικών δικαιούχων (ή συγγενών) της ΑΜΚΕ ως συνδικαιούχων σε τραπεζικούς λογαριασμούς προσώπων τα οποία σχετίζονται με την ΑΜΚΕ ως δωρητές/χορηγοί ή τρόφιμοι/ευεργετούμενοι αυτής.
- Απόκτηση ακίνητης περιουσίας από τους διαχειριστές ή/και πραγματικούς δικαιούχους (ή συγγενείς) της ΑΜΚΕ που δε συνάδει με το οικονομικό τους προφίλ.
- Τοποθέτηση ως πραγματικών δικαιούχων σε μία ΑΜΚΕ προσώπων με ασύμβατο επαγγελματικό/οικονομικό ή κοινωνικό προφίλ (π.χ. υπέργηρα ή αποβιώσαντα άτομα κ.α.).
- Ύπαρξη και «λειτουργία» μιας ΑΜΚΕ χωρίς ουσιαστική δραστηριότητα και χωρίς να επιτελεί κάποιο έργο για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. άνω των τριών ετών).
