Αυτές είναι οι 6+1 ανατροπές στις συντάξεις

Επτά δράσεις με αριστερό πρόσημο, ένα ερωτηματικό για τα αναδρομικά και μία σοβαρή εκκρεμότητα για την «προσωπική διαφορά» αποτελούν το «μενού»...

του υπουργείου Εργασίας για την επόμενη μέρα του ασφαλιστικού συστήματος.

Ως γνωστόν, η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι θα προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές στον νόμο Κατρούγκαλου με φόντο τον σάλο που προκλήθηκε από την πρόβλεψη της προηγούμενης κυβέρνησης για αξιώσεις μηνιαίας σύνταξης ακόμη και €24.000, αλλά και με βάση την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα αναδρομικά, η οποία αναμένεται στο τέλος του μηνός. Ήδη, καταρτίζεται το νομοσχέδιο που αφορά τις άμεσες παρεμβάσεις, οι οποίες μάλιστα έχουν… αριστερό πρόσημο, ώστε να τακτοποιηθούν μια σειρά θεμάτων.

«Οροφή» στις συντάξεις

Επαναφέρεται το πλαφόν στο ύψος της σύνταξης, έτσι ώστε κανείς να μη λαμβάνει μηνιαία σύνταξη πιθανότατα άνω των €4.000. Με βάση τα στοιχεία του Δεκεμβρίου 2018 από το σύστημα «ΗΛΙΟΣ», 302 συνταξιούχοι εισέπρατταν μηνιαίως άνω των €4.000, ενώ με τον νόμο Κατρούγκαλου προκύπτουν… ακραίες περιπτώσεις με μηνιαίες αποδοχές άνω των €4.000 και έως €24.000 για πάνω από 1.000 συνταξιούχους.

Όπως δήλωσε μάλιστα την Τετάρτη ο υφυπουργός Εργασίας Νότης Μηταράκης, από την αρχή του έτους έχουν δοθεί 226 συντάξεις άνω των €3.000. Σημειώνεται ότι για τους συγκεκριμένους ασφαλισμένους εκτός από τις εισφορές τους προστίθενται και οι λεγόμενοι «κοινωνικοί πόροι», με αποτέλεσμα να εκτινάσσονται οι ασφαλιστέες αποδοχές επί των οποίων υπολογίζονται οι συντάξεις. Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, πολιτικοί μηχανικοί, γιατροί και δημοσιογράφοι.

Το υπουργείο Εργασίας, εκτός από το πλαφόν των €3.000 ή των €4.000 στις συγκεκριμένες κατηγορίες συντάξεων, μελετά τον αναδρομικό υπολογισμό για το διάστημα 2002-2016, όπου για τα ανώτατα ασφαλιστέα εισοδήματα υπολογιζόταν ότι δεν μπορούσαν να ξεπερνούν το δεκαπλάσιο του κατώτατου μισθού. Επιπλέον, θα τεθεί ανώτατο όριο και στο ποσοστό των κοινωνικών πόρων που θα προϋπολογίζεται στο ασφαλιστέο εισόδημα για το ανταποδοτικό μέρος του μελλοντικού συνταξιούχου.

Από την κατανομή του πλήθους των συντάξεων ανά συνταξιούχο παρατηρείται πως στο τέλος του 2018 είχαμε 1.202.999 συνταξιούχους με μία σύνταξη, 910.479 με 2 και 355.150 με 3. Ο αριθμός όσων λαμβάνουν πάνω από 7 συντάξεις ανερχόταν σε 600 άτομα.

Έκδοση εκκρεμών συντάξεων

Ολοκληρώνεται η διαδικασία έκδοσης των εκκρεμών συντάξεων και εφάπαξ που υπολογίζονται σε 470.000 και είχαν επιμελώς «κουκουλωθεί» κάτω από το… χαλί, από την προηγούμενη κυβέρνηση. Είναι γνωστή μάλιστα, η… γκρίνια των δανειστών για την καταβολή των οφειλόμενων συντάξεων, ώστε το Δημόσιο να μειώσει τις υποχρεώσεις του. Βέβαια, η προηγούμενη κυβέρνηση σκοπίμως καθυστερούσε την απονομή των συντάξεων αυτών, καθώς της… αλλοίωνε την εικόνα ως προς το πρωτογενές πλεόνασμα. Ο σχεδιασμός προβλέπει ότι μέσω της εισαγωγής του ΑΜΚΑ στο σύστημα «ΑΤΛΑΣ» θα συγκεντρώνεται η ασφαλιστική ιστορία και ικανότητα για όλους, ώστε να υπάρχει σε ψηφιακή μορφή το ατομικό «ασφαλιστικό βιογραφικό» και να απονέμονται οι συντάξεις. Στόχος είναι έως τα μέσα του 2021 να εκδίδεται ηλεκτρονικά το 90% των συντάξεων με το πάτημα ενός κουμπιού, ενώ το υπόλοιπο 10% θα εκδίδεται εντός 3 μηνών.

Έρχονται τα εκκαθαριστικά

Μέσα στο φθινόπωρο θα αποσταλούν όλα τα εκκαθαριστικά σημειώματα στους συνταξιούχους, έτσι ώστε να γνωρίζουν ποιο είναι το πραγματικό ύψος της σύνταξης και ποια η «προσωπική διαφορά» με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου. Υπενθυμίζεται ότι η κατάργηση της «προσωπικής διαφοράς» είναι αίτημα των δανειστών, αλλά λόγω της καλής πορείας του προϋπολογισμού πήρε αναβολή για ένα έτος. Η κυβέρνηση θα έχει έναν μεγάλο… πονοκέφαλο στις συζητήσεις με τους δανειστές, καθώς η Ελλάδα έχει την υψηλότερη συνταξιοδοτική δαπάνη εντός της Ευρωζώνης, η οποία διαμορφώνεται στο 16% του ΑΕΠ, ενώ στις υπόλοιπες χώρες είναι κάτω από το 10%. Ταυτόχρονα, με την αποστολή των εκκαθαριστικών θα μπει τέλος στην… απόκρυψη των στοιχείων για περίπου 1.500.000 συνταξιούχους, οι οποίοι δεν ξέρουν ακόμη τι σύνταξη δικαιούνται πραγματικά, πόση είναι η «προσωπική διαφορά» και αν θα περικοπεί.

Ανταποδοτική σύνταξη

Βασική αρχή της κυβέρνησης είναι η ενίσχυση του ανταποδοτικού χαρακτήρα των συντάξεων, κάτι που σημαίνει ότι θα υπάρξουν ανακατατάξεις στα ποσοστά αναπλήρωσης τα οποία διαμορφώνουν το τελικό ύψος των μηνιαίων αποδοχών. Το συγκεκριμένο ζήτημα θα αποτελεί αντικείμενο εκτενούς διαβούλευσης με τους δανειστές, οι οποίες έχουν ζητήσει την περαιτέρω συμπίεση της συνταξιοδοτικής δαπάνης. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», το υπουργείο Εργασίας θα δώσει ισχυρά κίνητρα ενίσχυσης της ανταποδοτικότητας των συντάξεων για όσους έχουν τουλάχιστον 25 έτη ασφάλισης. Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα η ανταποδοτική σύνταξη για 15 έτη ασφάλισης διαμορφώνεται στο 11,55%, για την 20ετία αυξάνεται στο 15,87%, την 25ετία στο 20,68%, την 30ετία στο 26,3%, την 35ετία στο 33,81% και την 40ετία στο 42,80%. Ο στόχος του υπουργείου Εργασίας είναι να δοθεί μπόνους για περισσότερα χρόνια εργασίας, έτσι ώστε να λειτουργήσει ως αντικίνητρο για συμμετοχή σε εισφοροδιαφυγή, από τον άμεσο ενδιαφερόμενο, δηλαδή τον ίδιο τον ασφαλισμένο.

Τι θα γίνει με τις συντάξεις χηρείας

Επιταχύνονται οι διαδικασίες για την καταβολή των νέων συντάξεων χηρείας χωρίς να υπάρχει ηλικιακό κριτήριο, ενώ αυξάνεται το ποσοστό αναπλήρωσης. Οι αλλαγές αναμένεται να φανούν στις συντάξεις του Οκτωβρίου, δηλαδή στο τέλος Σεπτεμβρίου, και αφορούν 90.000 δικαιούχους. Όπως δήλωσε στις προγραμματικές δηλώσεις στη Βουλή ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης, το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων χηρείας θα αυξηθεί στο 70% αντί για 50%. Με βάση την εξέλιξη αυτή, θα δοθούν τα αναδρομικά με τη σύνταξη του Οκτωβρίου, ενώ από τον Νοέμβριο θα καταβάλλεται το νέο ποσό που δικαιούνται οι συνταξιούχοι αυτής της κατηγορίας.

Μείωση εισφορών

Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι θα μειωθούν σταδιακά οι ασφαλιστικές εισφορές για εργοδότες και εργαζομένους κατά 1,25% ετησίως μέσα στα επόμενα 4 χρόνια. Έτσι, το 2023 οι εισφορές για τον κλάδο κύριας σύνταξης θα μειωθούν στο 15% από 20% που είναι σήμερα. Το μέτρο θα δώσει σημαντική ανάσα τόσο στους εργοδότες όσο και στους εργαζομένους και θα τονώσει τις επενδύσεις, την επιχειρηματικότητα και την οικονομική δραστηριότητα.

Τι θα γίνει με τις νέες επικουρικές

Πυρετωδώς δουλεύει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας έτσι ώστε έως το τέλος του έτους να είναι έτοιμο το νέο μοντέλο του κεφαλαιοποιητικού συστήματος για τον δεύτερο πυλώνα. Ουσιαστικά, ανοίγει ο δρόμος για να δημιουργηθεί ένας ατομικός λογαριασμός για τον ασφαλισμένο στον οποίο θα πηγαίνουν οι εισφορές της επικουρικής σύνταξης και να δοθεί τέλος στο σημερινό διανεμητικό σύστημα. Η μετάβαση στο νέο σύστημα θα αφορά τους νέους εργαζομένους που θα εισέλθουν στην αγορά την 1/1/2021, οι οποίοι θα πληρώνουν τις εισφορές που αναλογούν στον μισθό τους, προκειμένου να «χτίσουν» τη μελλοντική επικουρική σύνταξη. Αυτό θα αφορά επίσης και άλλα επαγγελματικά επικουρικά ταμεία του εξωτερικού που μπορεί να προσφέρουν υψηλότερες αποδόσεις στην επένδυση.

«Πονοκέφαλος» η δαπάνη για συντάξεις

Σε μεγάλο πονοκέφαλο ενόψει των συζητήσεων με τους δανειστές εξελίσσεται η συνταξιοδοτική δαπάνη, καθώς και η διατήρηση της αναλογίας εργαζομένων προς συνταξιούχους στο 1,3/1, σε συνδυασμό με το δημογραφικό πρόβλημα.

Είναι ενδεικτικό ότι, με βάση τα τελευταία στοιχεία του περασμένου Δεκεμβρίου, η μέση μηνιαία σύνταξη διαμορφώνεται στα €883,48, ενώ περίπου 950.000 συνταξιούχοι λαμβάνουν πάνω από €1.000. Όπως φαίνεται και από τον σχετικό πίνακα της ΗΔΙΚΑ, το μηνιαίο κόστος καταβολής των συντάξεων διαμορφώνεται σε €2,257 δισ., δηλαδή το ετήσιο ανέρχεται σε 27,1 δισ. Αν ληφθεί υπόψη ότι τα έσοδα του ΕΦΚΑ από εισφορές και αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων ανέρχονται σε περίπου €11 δισ., προκύπτει μια «μαύρη τρύπα» €16 δισ. Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο από τη στιγμή που η προηγούμενη κυβέρνηση έχει υπογράψει την κατάργηση της «προσωπικής διαφοράς» με βάση τον Νόμο Κατρούγκαλου, ασχέτως εάν δόθηκε παράταση ενός έτους λόγω επίτευξης του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα μέσω κατασχέσεων και υπερφορολόγησης.

Η ουσία είναι ότι πλέον η κυβέρνηση έχει αποφασίσει την προώθηση των τριών πυλώνων στην κοινωνική ασφάλιση, παρέχοντας εγγύηση για την ελάχιστη κρατική σύνταξη, ενώ η ανταποδοτική θα είναι συνάρτηση του «βιογραφικού» καθενός ασφαλισμένου. Εκτός από την κύρια ανταποδοτική σύνταξη, στο σκέλος της επικουρικής, ο εργαζόμενος θα παρακολουθεί την εξέλιξη των εισφορών του. Έτσι, θα δημιουργήσει έναν «κουμπαρά» και μετά την παρέλευση κάποιων ετών θα μπορεί να τον «σπάσει» εισπράττοντας ένα εφάπαξ ποσό ή ζητώντας να χρησιμοποιηθεί ως συμπλήρωμα για την επικουρική του σύνταξη. Σημειώνεται ότι σήμερα οι εισφορές για επικουρική ασφάλιση διαμορφώνονται στο 6,5%, εκ του οποίου το 3,25% καταβάλλει ο εργοδότης και 3,25% ο εργαζόμενος.

Ο τρίτος πυλώνας μέσω της παροχής κινήτρων θα προβλέπει τη συμπληρωματική σύνταξη που θα προκύπτει από τις εισφορές, τις οποίες θα καταβάλει ο εργαζόμενος σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και θα του αναγνωρίζεται ως έκπτωση από τη φορολογική δήλωση.

Τι θα γίνει με τα αναδρομικά

Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας στο τέλος Αυγούστου θα καθορίσουν τις επόμενες κινήσεις σχετικά με την επιστροφή των αναδρομικών.

Αν κριθεί συνολικά αντισυνταγματικός ο νόμος Κατρούγκαλου, τότε οι αξιώσεις ξεπερνούν τα €10 δισ. και καθίσταται αδύνατη η καταβολή τους. Αν όμως κριθεί ως διάστημα βεβαίωσης των αξιώσεων η περίοδος Ιουλίου 2015-Μαΐου 2016, τότε προκύπτει ένα διαχειρίσιμο ποσό. Οι σκέψεις που υπάρχουν στην κυβέρνηση είναι να επιστραφούν τα αναδρομικά σε βάθος πενταετίας και μόνο μέσα από το πρωτογενές πλεόνασμα που θα σχηματίζεται. Από την άλλη πλευρά, είναι γνωστές οι πιέσεις των δανειστών, οι οποίοι ζητούν την κατάργηση της «προσωπικής διαφοράς». Μάλιστα, είναι εξαιρετικά πιθανό το ενδεχόμενο να υπάρξει συμψηφισμός των όποιων επιστροφών προς τους 1.500.000 συνταξιούχους με «προσωπική διαφορά». Σε μια τέτοια περίπτωση είναι πολύ πιθανόν να μην εισπράξουν ούτε ευρώ από τα αναδρομικά ή να τα εισπράξουν σε βάθος πενταετίας, αφού προηγουμένως έχει μειωθεί η σύνταξή τους λόγω εξάλειψης της «προσωπικής διαφοράς».