To πρόβλημα με την ονομασία των Σκοπίων ασφαλώς και δεν προέκυψε εν μια νυκτί. Ούτε όμως είναι τόσο απλό για να λυθεί...
όπως-όπως.
Στην παρούσα φάση διαφαίνεται μία ευνοϊκή συγκυρία για πιθανή επίλυσή του και ίσως πρόκειται για μία τελευταία ευκαιρία, που δεν πρέπει να σπαταληθεί. Όμως η λύση απαιτεί ευρείες πολιτικές συναινέσεις και στις δύο χώρες.
Η κυβέρνηση των Σκοπίων φαίνεται να συνειδητοποίησε πως δεν τη συμφέρει να είναι εκτός του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γι’ αυτό ο νέος πρωθυπουργός κ. Ζάεφ δείχνει διαλλακτικός και «βάζει νερό στο κρασί του», προκειμένου να άρει το «βέτο» της Ελλάδας, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί προ ετών σε σύσκεψη των τότε πολιτικών αρχηγών.
Πώς φτάσαμε όμως μέχρι εδώ; Γιατί οι Σκοπιανοί επιδιώκουν να οικειοποιηθούν το όνομα «Μακεδονία»; Τι ήταν και τι είναι σήμερα η Μακεδονία; Έθνος Μακεδόνων βεβαίως ουδέποτε υπήρξε. Ούτε κράτος με το όνομα «Μακεδονία», όπως δεν υπήρξε έθνος Αθηναίων, Λακεδαιμονίων, Ηπειρωτών, Αιτωλών κ.ά., που είχαν συγκροτήσει τα κράτη της αρχαίας Ελλάδος. H Μακεδονία του Φιλίππου, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των επιγόνων τους, ήταν ένας χώρος που μεταβαλλόταν συνεχώς.
Σύμφωνα με τον Στράβωνα, τον 1ο αιώνα π.Χ. περιοχή με το όνομα «Μακεδονία» απλωνόταν δυτικά, έως την Αδριατική. Δέκα αιώνες μ.Χ., το θέμα της Μακεδονίας κάλυπτε και όλη τη Θράκη με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη, όπου γεννήθηκε ο αυτοκράτωρ Βασίλειος ο Α΄ που, γι’ αυτό, επονομαζόταν Μακεδών. Από τον 7ο έως τον 14ο αιώνα μ.Χ. εγκαταστάθηκαν διαδοχικά στον χώρο Σλάβοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Εβραίοι, Οθωμανοί κ.ά. που όλοι τους ονομάζονταν Μακεδόνες αλλά αυτοπροσδιορίζονταν φυλετικά: Έλληνες Μακεδόνες, Τούρκοι Μακεδόνες κ.ο.κ.
Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913, προέκυψαν η Ελληνική, η Βουλγαρική και η Σερβική Μακεδονία ως τμήματα των αντίστοιχων κρατών, ενώ έθνος «Μακεδόνων» ανακήρυξε πρώτη φορά –και στα χαρτιά μόνον– η Σοβιετική Ένωση το 1933 για να ελέγξει τον κρίσιμο γεωπολιτικό χώρο. Και το 1943 ο Τίτο κατασκεύασε πρώτη φορά έθνος «Μακεδόνων» και ονόμασε «Δημοκρατία της Μακεδονίας» την έως τότε «Βαρντάρσκα Μπανοβίνα», προκειμένου να ενσωματώσει την ελληνική Μακεδονία μέσω του εμφυλίου των Ελλήνων. Αλλά και οι Βούλγαροι, όταν απέκτησαν κράτος, άρχισαν με χίλιους δυο τρόπους να προπαγανδίζουν την προσάρτηση της Μακεδονίας, που μέχρι το 1912 είναι μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αγώνας σλαβοποίησης
Η Βουλγαρία από το 1890 επιδίδεται σε έναν αγώνα σλαβοποίησης όλων των κατοίκων της ελληνικής Μακεδονίας, ώστε με την κατάλληλη προπαγάνδα και τρομοκρατία προσπαθεί να επηρεάσει, κάτω από τα μάτια των Τούρκων, τους Έλληνες κατοίκους αυτής της περιοχής. Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση το ελληνικό κράτος αντιδρά και στέλνει στη Μακεδονία ομάδες εθελοντών να αντισταθούν στους Βουλγάρους (Παύλος Μελάς). Έτσι, από το 1904 έως το 1908 έχουμε τον «Μακεδονικό Αγώνα», όπου οι ελληνικές δυνάμεις κατατροπώνουν του Κομιτατζήδες Βουλγάρους.
Όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος το 1946, οι Σλάβοι της ελληνικής Μακεδονίας κατατάσσονται στις αντάρτικες κομμουνιστικές δυνάμεις, ώστε λέγεται πως αποτελούσαν και το μεγαλύτερο μέρος τους. Όμως το 1948 δημιουργείται μια διένεξη μεταξύ του Γιουγκοσλάβου Τίτο και του Σοβιετικού Στάλιν, οπότε ο τελευταίος καλεί όλους τους αρχηγούς των κομμουνιστικών κομμάτων της Ευρώπης να δηλώσουν με ποιου μέρος ήταν. Ο Νίκος Ζαχαριάδης παίρνει αναφανδόν τη θέση του Στάλιν. Αυτό το γεγονός εκνευρίζει αφάνταστα τον Τίτο, ο οποίος κάνει δύο κινήσεις: Η μία είναι ότι κλείνει τα γιουγκοσλάβικα σύνορα και σταματά τον ανεφοδιασμό στους Έλληνες αντάρτες και η άλλη είναι ότι καλεί όσους Σλάβους πολεμούσαν στα ελληνικά βουνά με τις κομμουνιστικές δυνάμεις να εγκαταλείψουν τις γραμμές και να περάσουν στα Σκόπια. Αυτό γίνεται άμεσα, ώστε τα ελληνικά αντάρτικα εξασθενούν ισχυρά.
Όταν το 1990-91 κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, που παρέσυρε όλο το ανατολικό μπλοκ, διαλύθηκε και η Γιουγκοσλαβία σε έξι ανεξάρτητα δημοκρατικά κράτη, που ανακήρυξαν τον κοινοβουλευτισμό. Εκείνη την εποχή, γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος των Σκοπίων ήταν ο Γκλιγκόροφ, ο οποίος, με την αλλαγή, καταφέρνει να γίνει ο πρώτος πρόεδρος του ανεξάρτητου κράτους των Σκοπίων. Ήδη, από εκείνο τον καιρό οι Σκοπιανοί δηλώνουν ότι είναι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πως έχουν αλυτρωτικές βλέψεις στην ελληνική Μακεδονία μέχρι τον Όλυμπο. Σ’ αυτήν την εθνικιστική έξαρση ο Γκλιγκόροφ λέει πως αυτά είναι σαχλαμάρες, αφού εμείς ήρθαμε στα μέρη αυτά χίλια χρόνια μετά τον Μέγα Αλέξανδρο. Όμως αυτή την άποψη δεν μπορεί να την περάσει στο Κοινοβούλιο, γιατί δεν έχει την πλειοψηφία. Έτσι οι Σκοπιανοί συνεχίζουν, με αρχηγό τον υπερεθνικιστή Γκρουέφσκι, απτόητοι το παραμύθι «των απογόνων της Μακεδονικής δυναστείας και του Μ. Αλεξάνδρου».
Αλυτρωτικές βλέψεις
Οι Σκοπιανοί εγείρουν αλυτρωτικές βλέψεις και στο προοίμιο του Συντάγματός τους διακηρύσσουν: «Η Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι εθνικό κράτος του Μακεδονικού έθνους, συνεχίζει την παράδοση του Ίλιντεν, αποτελεί νόμιμη συνέχεια της Δημοκρατίας του Κρουσόβου, είναι η κοιτίδα όλων των Μακεδόνων και έχει υποχρέωση να φροντίζει όλους τους Μακεδόνες που ζουν στις άλλες χώρες και στα εξωτερικά τμήματα της Ενιαίας Μακεδονίας».
Η Ελλάδα αντέδρασε, φυσικά. Έτσι, το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών (Ανδρέας Παπανδρέου, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Αλέκα Παπαρήγα και Μαρία Δαμανάκη) υπό τον Μακεδόνα πρόεδρο Κωνσταντίνο Καραμανλή αποφάσισε (το 1992) ότι η Ελλάδα δεν αναγνωρίζει κράτος με το όνομα «Μακεδονία» ούτε με τα παράγωγα του ονόματος.
Μετά το Συμβούλιο, ο τότε γενικός γραμματέας της Προεδρίας της Δημοκρατίας, Πέτρος Μολυβιάτης, ανέφερε: «Σχετικά με το θέμα των Σκοπίων, η πολιτική ηγεσία της χώρας, με εξαίρεση το ΚΚΕ, συμφώνησε ότι η Ελλάδα θα αναγνωρίσει ανεξάρτητο κράτος των Σκοπίων μόνον αν τηρηθούν και οι τρεις όροι που έθεσε η ΕΟΚ, στις 16 Δεκεμβρίου 1991, με την αυτονόητη διευκρίνιση ότι στο όνομα του κράτους αυτού δεν θα υπάρχει η λέξη “Μακεδονία”». Μετά την αντίδραση και την πρόταση της Ελλάδος, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με το 817 Ψήφισμά του ενέγραψε στον Οργανισμό τα Σκόπια με την προσωρινή ονομασία FYROM (Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας). Έως το 2007 όμως, περισσότερα από 140 κράτη είχαν αναγνωρίσει τα Σκόπια ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Ανάμεσά τους Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία και Κίνα.
Μετά από διάφορες φάσεις, φθάνουμε στο 2008. όταν ο νυν διαπραγματευτής Μάθιου Νίμιτς, πρότεινε τα εξής πέντε ονόματα για την ΠΓΔΜ: Συνταγματική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας, Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Μακεδονίας, Νέα Δημοκρατία της Μακεδονίας και Δημοκρατία της Άνω Μακεδονίας.
Εκείνη την περίοδο, η Ελλάδα συζητούσε υπό προϋποθέσεις τα ονόματα «Δημοκρατία της Άνω Μακεδονίας» ή «Δημοκρατία της Νέας Μακεδονίας», ενώ ο Νίμιτς επέμεινε στην ονομασία Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια.
Τον Απρίλιο του 2008 ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής και η υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη προσήλθαν στο Βουκουρέστι όπου, υπό την ασφυκτική πίεση του τότε Αμερικανού προέδρου Τζορτζ Μπους, η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ ήταν έτοιμη να εντάξει τα Σκόπια.
Προέβαλε όμως το γνωστό «βέτο» ο Κ. Καραμανλής και ομόφωνα η Σύνοδος Κορυφής αποφάσισε ότι ένταξή των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ αποκλείεται εφόσον προηγουμένως δεν υπάρξει συμφωνία για το όνομα με την Ελλάδα. Εκείνη την ομόφωνη απόφαση επαναλαμβάνει σταθερά τα επόμενα εννέα χρόνια κάθε Σύνοδος Κορυφής, τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της ΕΕ.
Του Φώτη Σιούμπουρα
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο
