Οι προδότες των μυστικών υπηρεσιών μιας χώρας είναι γνωστοί κοινώς... ως «τυφλοπόντικες».
Η ΕΣΣΔ ήταν θύμα μιας πραγματικής έκρηξης αυτής της τάσης στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, του περασμένου αιώνα.
Από τις αρχές που ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανακοίνωσε την περεστρόϊκα, το πολυάριθμο προσωπικό των κύριων μυστικών υπηρεσιών της χώρας, δηλαδή η KGB και η GRU (η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών) γνώρισε μια πραγματική επιδημία προδοσίας.
Κατά τη διάρκεια της 70χρονης ύπαρξής της η ΕΣΣΔ ήταν μια χώρα που υπέφερε από έλλειψη καταναλωτικών αγαθών, αλλά ουδέποτε γνώρισε τόσο μεγάλο ποσοστό προδοτών, όπως τα τελευταία χρόνια της ύπαρξής της.
Αυτοί προέρχονταν απ’ όλες τις ομάδες του πληθυσμού: βοηθοί ηγετών, χορευτές, συγγραφείς, αθλητές, επιστήμονες και εργάτες. Αλλά αυτοί ήταν οι «φυσικοί» λιποτάκτες. Στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα, αυτή η τάση της «διαφυγής» στη Δύση επεκτάθηκε μεταξύ του προσωπικού των σοβιετικών ειδικών υπηρεσιών. Σε επαγγελματικό επίπεδο αυτοί ονομάζονται «τυφλοπόντικες» και η ζημιά που προκαλούν είναι ανυπολόγιστη, γιατί πριν μεταναστεύσουν πωλούν τα μυστικά της χώρας τους και τους συντρόφους τους, προκειμένου να προετοιμάσουν το «καλωσόρισμά» τους στη Δύση.
Ωστόσο, αυτοί ήταν ένα ασήμαντο ποσοστό μεταξύ των χιλιάδων σοβιετικών κατασκόπων και πρακτόρων της αντικατασκοπείας, τονίζει η ρωσική ιστοσελίδα Εθνική Άμυνα σε ένα άρθρο της αφιερωμένο σε ορισμένους από τους «τυφλοπόντικες» που έδρασαν στις μυστικές υπηρεσίες κατά τα τελευταία χρόνια της ύπαρξης της ΕΣΣΔ.
Ο Γενάδι Σμετάνιν, αντισυνταγματάρχης της GRU, με την σύζυγό του
Γύρω στα τέλη Αυγούστου του 1985, ο υποδιοικητής της αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας Alfa, που είχε άμεση σύνδεση με την KGB, αντισυνταγματάρχης Βλαντίμιρ Ζάϊτσεφ, κλήθηκε επειγόντως από τις διακοπές για να ετοιμάσει μια ομάδα με σκοπό την «περισυλλογή» (στη «γλώσσα» της KGB αυτό σήμαινε την «κρυφή σύλληψη») του Γενάδι Σμετάνιν, αντισυνταγματάρχη της GRU και υποδιοικητή του δικτύου αντικατασκοπείας στη Λισαβόνα.
Τις πληροφορίες για την δράση του Σμετάνιν έδωσε ο Άλντριχ Άμες, ένας από τους καλύτερους κατασκόπους της KGB που εκείνη την εποχή ήταν επικεφαλής του τμήματος αντικατασκοπείας σε ένα από τα τμήματα της CIA.
Ο Γενάδι Σμετάνιν και η σύζυγός του Σβετλάνα είχαν διασυνδέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1983. Ο ίδιος ο αντισυνταγματάρχης προσέφερε τις υπηρεσίες του ως διπλός κατάσκοπος στη CIA ζητώντας ένα εκατομμύριο δολάρια, και γι αυτό στο μυστικό κατάλογο της μισθοδοσίας της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας εμφανιζόταν με το ψευδώνυμο «εκατομμύριο».
Ο Γενάδι και η Σβετλάνα «περισυνελέγησαν» ένα τέταρτο αφότου το τρένο βγήκε από την Κοσλόφκα, κοντά στο Καζάν, στη Ρωσία.
Συνελήφθησαν στο βαγόνι, και οι δύο ντυμένοι κατάλληλα για την περίσταση και φυσικά την ίδια στιγμή κατασχέθηκαν όλα τα προσωπικά τους αντικείμενα, σύμφωνα με την τακτική που εφαρμόζονταν ώστε να μην μπορούν να αυτοκτονήσουν, με κάψουλες με δηλητήριο που ενδεχομένως να έκρυβαν στα προσωπικά τους αντικείμενα.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το δηλητήριο ανακαλύφθηκε αργότερα στα γυαλιά του Σμετάνιν.
Γενάδι Βαρένικ, συνταγματάρχης της KGB
Ο Γενάδι Βαρένικ, αξιωματικός της KGB ήταν επίσημα ανταποκριτής του πρακτορείου ειδήσεων APN στη Βόννη, και εργάστηκε για τις Ηνωμένες Πολιτείες για διάστημα μικρότερο του εξαμήνου.
Ο Βαρένικ προσέφερε τις υπηρεσίες του στον αξιωματούχο της CIA, Τσαρλς Η. Λέβεν, τον Απρίλιο του 1985. Στη Βόννη μπορούσε να χειριστεί επιδέξια το φόβο της CIA για την «πανταχού παρούσα» KGB, καταγγέλλοντας τις μυστικές υπηρεσίες της Σοβιετικής Ένωσης ότι ετοίμαζαν μα επιχείρηση με σκοπό να σπείρουν το χάος και τη δυσαρέσκεια μεταξύ του γερμανικού πληθυσμού κατά της παρουσίας των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Γερμανία (επιχείρηση η οποία ουδέποτε εκπονήθηκε από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες). Ο ίδιος είχε ψευδώς πληροφορήσει τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ότι η KGB επρόκειτο να τοποθετήσει βόμβες σε εστιατόρια και οίκους ανοχής όπου σύχναζαν αμερικανοί στρατιώτες.
Ο Βαρένικ, αργότερα, κατά την διάρκεια της ανάκρισης, ομολόγησε ότι αυτή την παράλογη ιδέα «εμπνεύστηκε» βλέποντας μια αμερικανική ταινία.
Ωστόσο, αυτή η «εφεύρεση» προκάλεσε μια απίστευτα μεγάλη κινητοποίηση στην έδρα της CIA στο Λάνγκλεϊ.
Λάτρης του εύκολου χρήματος, ο Βαρένικ, επινοούσε πληροφορίες για τους εργοδότες του, χωρίς να σηκώνεται καν από τον καναπέ του.
Ωστόσο, ο τυφλοπόντικας πρόδωσε αρκετούς συναδέλφους του εφόσον παρείχε αντίγραφα διαβαθμισμένων εγγράφων, στα οποία είχε πρόσβαση, στη CIA.
Βαλέρι Μαρτίνοφ, αντισυνταγματάρχης της KGB
Το ταξίδι του αντισυνταγματάρχη Βαλέρι Μαρτίνοφ, στην Ουάσιγκτον το 1982, θεωρήθηκε από την υπηρεσία πληροφοριών ως μεγίστου κύρους και ότι θα του έδινε την ευκαιρία να κάνει μια λαμπρή καριέρα.
Στην ανατολική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών υπάρχουν πολλά ερευνητικά εργαστήρια, βιομηχανίες, κέντρα πληροφόρησης και βιβλιοθήκες, όπου έκανε την επίσημη πρώτη του παρέχοντας πολύ επιστημονικό και τεχνικό υλικό. Έκανε πολλές παρουσιάσεις και διαλέξεις που του δημιούργησαν τεράστιες ευκαιρίες, βοηθώντας τον να κάνει χρήσιμες επαφές και να αποκτήσει φήμη.
Ακριβώς στη διάρκεια αυτών των επαφών ήταν που στρατολογήθηκε ο Μαρτίνοφ. Η CIA του πρότεινε να δημιουργήσει ένα κανάλι παραπληροφόρησης στην ΕΣΣΔ. Η παραπληροφόρηση ήταν αρκετά ελκυστική και επί τρία χρόνια ο Μαρτίνοφ την παρείχε στην Σοβιετική Ένωση.
Οι αμερικανοί πλήρωναν τον τυφλοπόντικα από 200 έως 400 δολάρια το μήνα, κάτι που μάλλον δείχνει ότι τα χρήματα δεν ήταν ο λόγος της προδοσίας του. Στην πραγματικότητα, ο κύριος στόχος του ήταν να κάνει καριέρα στην KGB και να εξασφαλίσει καλύτερη υποστήριξη στην οικογένειά του, παρέχοντας στα παιδιά του καλή εκπαίδευση, κάτι που σκέφτηκε ότι μπορεί να πετύχει μέσα από τη δουλειά του για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Με απλά λόγια: επέλεξε ο ίδιος να προδώσει τη χώρα του με αντάλλαγμα την ευημερία της οικογενείας του.
Ντμίτρι Πολιάκοφ, υποστράτηγος της GRU που θέλησε να πάρει εκδίκηση για το γιο του
Αυτός ο τυφλοπόντικας, είχε την υψηλότερη κατάταξη μεταξύ των «συλλεχθέντων» από τους άνδρες της ομάδας Alfa, τον Ιούλιο του 1986 σε έναν ήσυχο δρόμο της πρωτεύουσας της ΕΣΣΔ. Εκείνη την ημέρα, ο υποστράτηγος Ντμίτρι Φεντόροβιτς Πολιάκοφ, ντυμένος με την μεγάλη στολή του, απηύθυνε ομιλία, με σκοπό να συγχαρεί, τους αποφοιτήσαντες από τη Στρατιωτική Ακαδημία νέους αξιωματικούς των υπηρεσιών ασφαλείας… και τους οποίους προηγουμένως είχε προδώσει.
Ο Πολιάκοφ εργάστηκε για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αρχικά για το FBI και στη συνέχεια για τη CIA, επί 25 συναπτά έτη. Η ζημιά που προκάλεσε στη χώρα του ήταν κολοσσιαία.
Ο Ντμίτρι Πολιάκοφ υπηρέτησε τις Ηνωμένες Πολιτείες, όχι επειδή έπεσε θύμα εκβιασμού ή εξαιτίας της δειλίας του. Ο υποστράτηγος έγινε προδότης.
Η κύρια αιτία που οδήγησε τον Ντμίτρι Πολιάκοφ στην προδοσία ήταν η επιθυμία του να εκδικηθεί το θάνατο του γιου του, ο οποίος πέθανε όταν ήταν μωρό.
Το Νοέμβριο του 1961, όταν ο Πολιάκοφ εργαζόταν στην έδρα της GRU στη Νέα Υόρκη, στις Ηνωμένες Πολιτείες εκδηλώθηκε μια επιδημία γρίπης. Το μικρότερο από τα τρία παιδιά του αρρώστησε και παρουσίασε μια καρδιακή επιπλοκή. Ήταν απαραίτητο για να σωθεί να υποβληθεί σε μια δαπανηρή επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Ο Πολιάκοφ ζήτησε από τους ανωτέρους του τα χρήματα για να χειρουργηθεί ο γιος του σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Ωστόσο, τα χρήματα δεν δόθηκαν και το μωρό πέθανε.
Σχεδόν αμέσως, ο Πολιάκοφ ήρθε σε επαφή με το FBI. Αργότερα, όταν ο τυφλοπόντικας εργαζόταν για τη CIA στα «σπλάχνα» της οργάνωσε μια πραγματική υπηρεσία για την ανάλυση των δεδομένων και των εγγράφων στα οποία είχε πρόσβαση.
Αλλά εκτός από την παροχή απορρήτων εγγράφων, ο Πολιάκοφ, πρόδωσε και πολλούς ανθρώπους. Καθώς εργάστηκε για την GRU στη Βιρμανία, στην Ινδία, στην Κεντρική Υπηρεσία του Γενικού Επιτελείου του Στρατού ή στην Στρατιωτική Ακαδημία, έδωσε τα στοιχεία για περίπου 1.500 Σοβιετικούς αξιωματικούς και για 200 πράκτορες ξένης υπηκοότητας στις ΗΠΑ.
Ένα ισχυρό χτύπημα στη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών ήταν η αποκάλυψη σοβιετικών διπλών πρακτόρων, έξι ανώτερων αξιωματικών των ΗΠΑ και ενός βρετανού αξιωματικού οι οποίοι εργάζονταν για την ΕΣΣΔ.
Στο τέλος, ο προδότης αποκαλύφθηκε από τον Ρόμπερτ Χάνσεν, ένα σοβιετικό τυφλοπόντικα στις ανώτατες βαθμίδες του FBI.
