Στο 55% των περιπτώσεων ακούσιας νοσηλείας στο Ψ.Ν.Α., αιτία ενεργοποίησής της είναι η «επιθετικότητα» και στο 34,2% η «ασυνέχεια στην φαρμακευτική αγωγή», παράγοντες οι οποίοι δεν αποτελούν απαραίτητα στοιχεία ψυχοπαθολογίας του ατόμου, αλλά συχνά αποδίδονται στην αντίληψη του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, στα κενά στην περίθαλψη και σε έλλειμμα συνέχειας στη φροντίδα στην κοινότητα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο το 13,8% από τους ασθενείς αυτής της κατηγορίας που εξέρχονται του νοσοκομείου παραπέμπονται σε Δομές Κοινοτικής Ψυχιατρικής, ενώ χωρίς καν πρόταση παραπομπής παραμένει το 32,2%.
Όσον αφορά δε τα περιοριστικά μέτρα στην αναγκαστική νοσηλεία, σχετική έρευνα σε ένα Τμήμα Ψυχιατρικού Νοσοκομείου και σε ένα Ψυχιατρικό Τμήμα Γενικού Νοσοκομείου στην Αττική τον Νοέμβριο του 2015 κατέδειξε ότι το 25% των ασθενών αυτών καθηλώθηκε μηχανικά κατά τη νοσηλεία του. Σημειώνεται ότι το «ανοικτό» ή «κλειστό» Τμήμα δεν φαίνεται να επηρεάζει τα παραπάνω,ενώ, αντίθετα, η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού, το έλλειμμα κατάλληλης εκπαίδευσης και η δυσκολία εφαρμογής τεχνικών αποκλιμάκωσης, φαίνεται να επηρεάζουν τη χρήση αυτού του καταναγκαστικού μέτρου σε ασθενείς.
Τα στοιχεία αυτά παρουσιάστηκαν στη «Μελέτη ακούσιων νοσηλειών στην Αθήνα» (Μ.Α.Ν.Α) η οποία είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα (2011-2016), το οποίο υλοποιείται από την ΕΠΑΨΥ και το Πάντειο Πανεπιστήμιο υπό την επιστημονική ευθύνη του Ψυχίατρου-Ψυχαναλυτή και καθηγητή Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Στέλιο Στυλιανίδη. Το πρόγραμμα παρουσιάστηκε στο 2ο Μental Ηealth Conference και περιλαμβάνει διάφορες υπό-έρευνες για την πολύπλευρη κατανόηση του ζητήματος. Η προσπάθεια αυτή έχει ως απώτερο στόχο να αναδειχτεί το ζήτημα των ακούσιων νοσηλειών σε θέμα υψίστης σημασίας στην ατζέντα της πολιτικής για την ψυχική υγεία.
Τα αποτελέσματα αυτά, πέραν της ποσοτικής αύξησης των αναγκαστικών νοσηλειών και αυτής των μηχανικών καθηλώσεων στα ψυχιατρικά τμήματα, αναδεικνύουν δομικές δυσλειτουργίες σε όλο το «σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας» στη χώρα μας.
Οι ερευνητές, υπογραμμίζουν τη σοβαρότητα του θέματος, όπως και η πρόσφατη επιστολή προς τα υπουργεία Υγείας και Εργασίας, του CommissionerforHumanRights, NilsMuižnieks (17/08/2016), το οποίο συσχετίζουν με το έλλειμμα δημοκρατίας στη διαχείριση των συγκεκριμένων –και όχι μόνο– ασθενών και προτείνουν:
• Την ενεργό συμμετοχή των ασθενών και των οικείων τους στη λήψη αποφάσεων.
• Την ειδική εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στα ως άνω ζητήματα.
• Την προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου με στόχο την εναρμόνισή του στα νέα δεδομένα της κρίσης και των πιέσεων που ασκούνται στο σύστημα υγείας.
• Την ανάπτυξη εκτεταμένων σε εθνικό επίπεδο προγραμμάτων έρευνας, παρακολούθησης και παρέμβασης κατά τα πρότυπα πρόσφατης δράσης που υλοποιήθηκε στο Κέντρο Ημέρας της ΕΠΑΨΥ στο Μαρούσι σε συνεργασία με το Ψυχιατρικό Τμήμα του Σισμανογλείου, η οποία έδειξε ότι με συστηματική παρέμβαση κατ’ οίκον σε σοβαρές ψυχιατρικές παθολογίες σε διάστημα δύο ετών, ο αριθμός των νοσηλειών μειώθηκε κατά 82%, σε σύγκριση με την προ της παρέμβασης περίοδο.
Όπως είπε ο κ. Γιάννης Πανούσης, καθηγητής Εγκληματολογίας στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, "ένα σύστημα για να πετύχει χρειάζεται νόμο, υποδομές αλλά και αντιλήψεις. Μέσα στην κρίση είναι μπερδεμένα τα πράγματα. Η έννοια του δικαιώματος έχει αλλοιωθεί. Η κρίση δεν πρέπει να θεωρείται μία συνεχιζόμενη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, αλλά μία δυνατότητα για αναθεώρηση και αναδιοργάνωση της ψυχικής υγείας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι αναλώσιμα".
Εξάλλου, ο κ. Κώστας Χρυσόγονος, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Μέλος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμπλήρωσε ότι "η παραβίαση των συνταγματικών δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων στην Ελλάδα είναι συστηματική».
Οι ψυχιατρικοί ασθενείς έχουν τα εξής δικαιώματα σύμφωνα με το Σύνταγμα:
1. Δικαίωμα αξιοπρεπούς περίθαλψης
2. Δικαίωμα για ενημέρωση για την πορεία της υγείας του
3. Δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων
4. Δικαίωμα για αποκατάσταση και ενσωμάτωση στην κοινωνία
Επίσης, χρειάζεται ενημέρωση και εκπαίδευση επαγγελματικών υγείας.
Τέλος, ο κ. Ευτύχης Φυτράκης, γενικός γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής στο υπουργείο Δικαιοσύνης επισήμανε ότι "στο παρελθόν η στέρηση ελευθερίας για λόγους ψυχικής υγείας ήταν αρκετά αδιαφανής διαδικασία με πολλές αποκλίσεις. Σήμερα το σύγχρονο κράτος δικαίου επιτάσσει να διακριθεί η στέρηση ελευθερίας και να μη οδηγούμαστε σε ποινικοποίηση της ψυχιατρικής, αλλά ούτε και στην ψυχιατρικοποίηση του ποινικού δικαίου{.
Χρειάζεται αλλαγή του άρθρου 69 σε τρεις κατευθύνσεις:
1. Αναμόρφωση πλαισίου θεραπευτικής φύλαξης
2. Μεταβολή διατάξεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας
3. Τρόποι εκτέλεσης μέτρων από Πολιτεία για ακαταλόγιστους ασθενείς
Σε μερικές εβδομάδες μπαίνει σε διαβούλευση Προεδρικό Διάταγμα που ρυθμίζει τα θέματα του ψυχιατρείου των φυλακών Κορυδαλλού και την ένταξή του στο ΕΣΥ.
