Εάν η Σουηδική Ακαδημία επεδίωξε να κάνει το Νόμπελ λογοτεχνίας αντικείμενο σφοδρών αντιπαραθέσεων και διχογνωμίας, αναμφίβολα το... κατάφερε εφέτος.
Αρκεί μια ματιά στο twitter για να διαπιστώσει κάποιος ότι η είδηση πως το βραβείο Νόμπελ για το 2016 απονεμήθηκε στον Μπομπ Ντίλαν δεν έγινε δεκτή ανά τον κόσμο μόνο με ενθουσιασμό. Διακεκριμένοι λογοτέχνες όπως ο Σαλμάν Ρούσντι ή ο Στίβεν Κινγκ έσπευσαν να πανηγυρίσουν, άλλοι όμως όπως ο αντισυμβατικός Σκώτος συγγραφέας Ιρβιν Γουέλς (διάσημος κυρίως χάρη στο «Trainspotting») επέκριναν την επιλογή του Ντίλαν. «Είμαι οπαδός του Ντίλαν, αλλά όλο αυτό με το Νόμπελ είναι μια κάκιστη επιλογή, ένα βραβείο νοσταλγίας βγαλμένο μέσα από τον βρωμερό προστάτη γηραλέων, ξεκούτηδων χίπηδων». Ενας άλλος, ίσως λιγότερο διάσημος αλλά σίγουρα λιγότερο ακραίος συγγραφέας, ο Αμερικανο-ρώσος Γκάρι Στέινγκαρτ, ο οποίος ειδικεύεται στη σάτιρα, ειρωνεύτηκε την Σουηδική Ακαδημία γράφοντας «καταλαβαίνω απόλυτα την επιτροπή απονομής του Νόμπελ. Δύσκολο το να διαβάζεις βιβλία».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα χαιρέτησε το Νόμπελ του Ντίλαν σαν μια δίκαιη επιδαψίλευση αναγνώρισης σε έναν μεγάλο σύγχρονο ποιητή, ενώ την ίδια άποψη είχαν διάφοροι διάσημοι από τον χώρο του θεάματος. Και σίγουρα ο Ομπάμα είναι συνεπής, καθώς έχει επανειλημμένα κατά το παρελθόν αναφερθεί στην αξία του Μπομπ Ντίλαν. Το 2012 είχε απονείμει ο ίδιος το Προεδρικό Μετάλλιο Τιμής στον Ντίλαν, λέγοντας «δεν υπάρχει μεγαλύτερος γίγαντας στην ιστορία της αμερικανικής μουσικής». Κατά την πάγια συνήθειά του να συγκινείται ελάχιστα στις τελετές βράβευσής του, ο ίδιος ο Μπομπ Ντίλαν παρέμεινε αμίλητος και ανέκφραστος στα εγκώμια του Μπαράκ Ομπάμα.
Ανάμεσα σε αυτούς που επικροτούν την απονομή του Νόμπελ σε έναν τραγουδοποιό και σε εκείνους που την απορρίπτουν σαν κατάφωρα άστοχη, υπάρχει και μια τρίτη, ενδιάμεση άποψη: Είναι αυτή που ασπάζονται όσοι υποστηρίζουν ότι ο Ντίλαν είναι σπουδαίος μεν, όχι όμως συγγραφέας. Και όπως ίσως υπαινίσσεται ο Στίβεν Κινγκ, η Σουηδική Ακαδημία παρακινήθηκε από τις μεγάλες απώλειες που σημειώθηκαν το 2016 στο χώρο της ροκ/ποπ μουσικής (Ντέιβιντ Μπάουι, Πρινς κ.α.) για να διευρύνει την οπτική της. Και να τιμήσει έτσι έναν αντι-σταρ συνθέτη και στιχουργό, ο οποίος επηρέασε όσο κανένας άλλος την παγκόσμια αντίληψη γύρω από το τι μπορεί να ειπωθεί μέσα από ένα τραγούδι. Επ' αυτού θα αρκούσε να θυμηθεί κάποιος το εξαιρετικό «Hurricane» το οποίο συνέθεσε ο Ντίλαν για να καταγγείλει τη σκευωρία που στήθηκε το 1966 εις βάρος ενός Αφροαμερικανού πρωταθλητή πυγμαχίας, του Ρούμπιν «Τυφώνα» Πάρκερ, στον οποίον φορτώθηκε αδίκως μια ειδεχθής τριπλή δολοφονία. Το τραγούδι αφηγείται με πάσα λεπτομέρεια ολόκληρη την ιστορία (η οποία μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1999 με πρωταγωνιστή στον ρόλο του Κάρτερ έναν συγκλονιστικό Ντένζελ Γουόσινγκτον).
Στο άκουσμα του ονόματος του Ντίλαν και οι δημοσιογράφοι ενθουσιάστηκαν:
Ο Μπομπ Ντίλαν ξεσήκωνε την κοινή γνώμη υπέρ του Ρούμπιν Κάρτερ, κατονομάζοντας τους υπεύθυνους για το ρατσιστικό σκάνδαλο και την καταστροφή της καριέρας, της υπόληψης αλλά και της ζωής ενός αθώου ανθρώπου. Και ο Ντίλαν το έκανε αυτό χωρίς περιστροφές, με απόλυτο θάρρος -αλλά και με ένα εκπληκτικό, από καθαρά μουσική άποψη, τραγούδι.
Πέρα από τους επαίνους ή την κριτική και τα αντίστοιχα επιχειρήματα διαφόρων, διασήμων και μη, που έσπευσαν να τοποθετηθούν σχετικά με τη βράβευση του Μπομπ Ντίλαν, υπάρχουν και ορισμένες απόψεις που ξεχωρίζουν για τη βαρύτητά τους. Μία από αυτές εκφράστηκε από το «Αφεντικό» του αμερικανικού ροκ, τον Μπρους Σπρίνγκστιν. «Συγχαρητήρια στον Μπομπ Ντίλαν για το Νόμπελ Λογοτεχνίας» είναι το μήνυμα του Σπρίνγκστιν. Και μαζί με αυτό παραθέτει ένα απόσπασμα από την αυτοβιογραφία του, η οποία κυκλοφόρησε πριν από μερικές εβδομάδες. Σε αυτήν ο μεγάλος Αμερικανός μουσικός αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο Μπομπ Ντίλαν είναι ο πατέρας της πατρίδας μου. Το «Highway 61 Revisited» και το «Bringing It All Back Home» δεν ήταν μόνο σπουδαίοι δίσκοι, αλλά για εμένα ήταν η πρώτη φορά που θυμάμαι να έχω έρθει αντιμέτωπος με μια αληθινή άποψη για τη χώρα στην οποία ζούσα. Ποδοπατούσε την πλαστή ευγένεια και την καθημερινή ρουτίνα που λειτουργούσε σαν κουκούλωμα της διαφθοράς και της παρακμής. Με ενέπνευσε και μου έδωσε ελπίδα. Έθετε τα ερωτήματα που οποιοσδήποτε άλλος δεν τολμούσε να θέσει επειδή ήταν υπερβολικά τρομοκρατημένος. Είχα την ευκαιρία να τραγουδήσω το «The Times They Are A-Changin’» προς τιμήν του Μπομπ Ντίλαν σε μια τελετή βράβευσής του, στην εκδήλωση Kennedy Center Honors. Είχαμε μείνει οι δυο μας για πολύ λίγο καθώς κατεβαίναμε μια σκάλα στα παρασκήνια. Με ευχαρίστησε που ήμουν εκεί και μου είπε «εάν υπάρχει κάτι που θα μπορούσα να κάνω κι εγώ για σένα...». Τότε σκέφτηκα «με δουλεύει;»; Και του απάντησα "το έχεις κάνει ήδη"».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα χαιρέτησε το Νόμπελ του Ντίλαν σαν μια δίκαιη επιδαψίλευση αναγνώρισης σε έναν μεγάλο σύγχρονο ποιητή, ενώ την ίδια άποψη είχαν διάφοροι διάσημοι από τον χώρο του θεάματος. Και σίγουρα ο Ομπάμα είναι συνεπής, καθώς έχει επανειλημμένα κατά το παρελθόν αναφερθεί στην αξία του Μπομπ Ντίλαν. Το 2012 είχε απονείμει ο ίδιος το Προεδρικό Μετάλλιο Τιμής στον Ντίλαν, λέγοντας «δεν υπάρχει μεγαλύτερος γίγαντας στην ιστορία της αμερικανικής μουσικής». Κατά την πάγια συνήθειά του να συγκινείται ελάχιστα στις τελετές βράβευσής του, ο ίδιος ο Μπομπ Ντίλαν παρέμεινε αμίλητος και ανέκφραστος στα εγκώμια του Μπαράκ Ομπάμα.
Ανάμεσα σε αυτούς που επικροτούν την απονομή του Νόμπελ σε έναν τραγουδοποιό και σε εκείνους που την απορρίπτουν σαν κατάφωρα άστοχη, υπάρχει και μια τρίτη, ενδιάμεση άποψη: Είναι αυτή που ασπάζονται όσοι υποστηρίζουν ότι ο Ντίλαν είναι σπουδαίος μεν, όχι όμως συγγραφέας. Και όπως ίσως υπαινίσσεται ο Στίβεν Κινγκ, η Σουηδική Ακαδημία παρακινήθηκε από τις μεγάλες απώλειες που σημειώθηκαν το 2016 στο χώρο της ροκ/ποπ μουσικής (Ντέιβιντ Μπάουι, Πρινς κ.α.) για να διευρύνει την οπτική της. Και να τιμήσει έτσι έναν αντι-σταρ συνθέτη και στιχουργό, ο οποίος επηρέασε όσο κανένας άλλος την παγκόσμια αντίληψη γύρω από το τι μπορεί να ειπωθεί μέσα από ένα τραγούδι. Επ' αυτού θα αρκούσε να θυμηθεί κάποιος το εξαιρετικό «Hurricane» το οποίο συνέθεσε ο Ντίλαν για να καταγγείλει τη σκευωρία που στήθηκε το 1966 εις βάρος ενός Αφροαμερικανού πρωταθλητή πυγμαχίας, του Ρούμπιν «Τυφώνα» Πάρκερ, στον οποίον φορτώθηκε αδίκως μια ειδεχθής τριπλή δολοφονία. Το τραγούδι αφηγείται με πάσα λεπτομέρεια ολόκληρη την ιστορία (η οποία μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1999 με πρωταγωνιστή στον ρόλο του Κάρτερ έναν συγκλονιστικό Ντένζελ Γουόσινγκτον).
Στο άκουσμα του ονόματος του Ντίλαν και οι δημοσιογράφοι ενθουσιάστηκαν:
Ο Μπομπ Ντίλαν ξεσήκωνε την κοινή γνώμη υπέρ του Ρούμπιν Κάρτερ, κατονομάζοντας τους υπεύθυνους για το ρατσιστικό σκάνδαλο και την καταστροφή της καριέρας, της υπόληψης αλλά και της ζωής ενός αθώου ανθρώπου. Και ο Ντίλαν το έκανε αυτό χωρίς περιστροφές, με απόλυτο θάρρος -αλλά και με ένα εκπληκτικό, από καθαρά μουσική άποψη, τραγούδι.
Πέρα από τους επαίνους ή την κριτική και τα αντίστοιχα επιχειρήματα διαφόρων, διασήμων και μη, που έσπευσαν να τοποθετηθούν σχετικά με τη βράβευση του Μπομπ Ντίλαν, υπάρχουν και ορισμένες απόψεις που ξεχωρίζουν για τη βαρύτητά τους. Μία από αυτές εκφράστηκε από το «Αφεντικό» του αμερικανικού ροκ, τον Μπρους Σπρίνγκστιν. «Συγχαρητήρια στον Μπομπ Ντίλαν για το Νόμπελ Λογοτεχνίας» είναι το μήνυμα του Σπρίνγκστιν. Και μαζί με αυτό παραθέτει ένα απόσπασμα από την αυτοβιογραφία του, η οποία κυκλοφόρησε πριν από μερικές εβδομάδες. Σε αυτήν ο μεγάλος Αμερικανός μουσικός αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο Μπομπ Ντίλαν είναι ο πατέρας της πατρίδας μου. Το «Highway 61 Revisited» και το «Bringing It All Back Home» δεν ήταν μόνο σπουδαίοι δίσκοι, αλλά για εμένα ήταν η πρώτη φορά που θυμάμαι να έχω έρθει αντιμέτωπος με μια αληθινή άποψη για τη χώρα στην οποία ζούσα. Ποδοπατούσε την πλαστή ευγένεια και την καθημερινή ρουτίνα που λειτουργούσε σαν κουκούλωμα της διαφθοράς και της παρακμής. Με ενέπνευσε και μου έδωσε ελπίδα. Έθετε τα ερωτήματα που οποιοσδήποτε άλλος δεν τολμούσε να θέσει επειδή ήταν υπερβολικά τρομοκρατημένος. Είχα την ευκαιρία να τραγουδήσω το «The Times They Are A-Changin’» προς τιμήν του Μπομπ Ντίλαν σε μια τελετή βράβευσής του, στην εκδήλωση Kennedy Center Honors. Είχαμε μείνει οι δυο μας για πολύ λίγο καθώς κατεβαίναμε μια σκάλα στα παρασκήνια. Με ευχαρίστησε που ήμουν εκεί και μου είπε «εάν υπάρχει κάτι που θα μπορούσα να κάνω κι εγώ για σένα...». Τότε σκέφτηκα «με δουλεύει;»; Και του απάντησα "το έχεις κάνει ήδη"».
.png)
